Italiaans

Lingua italiana

Aantal moedertaalsprekers

ongeveer 65 miljoen

Officiële taal in

Italië, Zwitserland, San Marino, Vaticaanstad, EU

Minderheidstaal in

Kroatië en Slovenië

Taal van diaspora

Brazilië (25 miljoen), Argentinië (24 miljoen), de VSA (18 miljoen), Canada (1,5 miljoen), Uruguay (1,5 miljoen), Australië (0,85 miljoen), enz.

Alfabet
Latijns, 21

Grammaticale naamvallen
0

Taalcode
it, ita

Taalkundige tipologie
flexief , pro-drop , SVO

Taalfamilie
Indo-Europees, Romaans, Italo-Dalmatisch

Aantal dialecten
7 hoofdgoepen

Langste woord

precipitevolissimevolmente

heel snel, zeer gehaast

Het werd gemaakt in 1677, en is sindsdien het langste Italiaanse woord

Eigenaardig woord of zin

aiuole

tuinbedden

Het kortste Italiaanse woord dat alle vijf de klinkers heeft

funamboleschi

koorddansers

Het langste Italiaanse woord, waarin geen letters herhaald worden

Invloed van Italiaans

Italiaans is de officiële taal in Italië, een officiële taal van de EU, en een minderheidstaal in twee andere EU-landen. Het is een van de grootste talen van de Unie, naast het Duits, Engels en Frans. Het is geen internationaal gebruikte taal, zoals het Engels, Frans of Spaans, maar het wordt veel gebruikt in het Middellandse-Zeegebied en geleerd als een van de populairste vreemde talen in de wereld. Kennis van het Italiaans is onmisbaar voor kunsthistorici en muzikanten, vooral wat opera betreft. Het is ook erg belangrijk voor de internationale gastronomie in de hele wereld. Het Italiaans heeft bijna alle talen van de wereld beïnvloed, vooral op die vakgebieden. Woorden en uitdrukkingen als sfumato, fresco, villa (in kunst en architectuur), concerto, ballerina, allegro, baritone (in de muziek), motto, novel, notturno (in de literatuur) of spaghetti, espresso, pizza, pasta, maar ook zero, lava, volcano en neutrino (in de wetenschap) zijn slechts enkele van de duizenden die alle Europese talen hebben ingevoerd. Het zegt iets over de bijna absolute dominantie van de Italiaanse cultuur in de Europese geschiedenis vanaf de Romeinse tijd tot de renaissance en tot heden. Het Frans heeft ongeveer 3000 woorden geleend uit het Italiaans. Dialecten van het Frans, Kroatisch of Sloveens nabij de Italiaanse grens werden grondig beïnvloed door het Italiaans en de Maltese taal zit vol Italiaanse woorden. Men mag niet vergeten dat het Italiaans de feitelijke werktaal van het Vaticaan is en dus een belangrijke plaats heeft in de hele katholieke wereld.

Grammatica

Het Italiaans heeft de verbuiging van het Latijn verloren, behalve voor persoonlijke voornaamwoorden: (io, me – ik, mij) en heeft twee grammaticale geslachten, met overeenkomst tussen lidwoorden, adjectieven en substantieven. Het geslacht is te zien ofwel aan het lidwoord, of aan de woorduitgang: un ragazzo buono (een goede jongen), una ragazza buona (een goed meisje). Alleen persoonlijke voornaamwoorden tonen verbuiging. Een typische eigenschap van de verbuiging van lidwoorden is de samentrekking van lidwoorden met voorzetsels: del, dello, dell‘, dei, degli, della, delle enz.

	Enkelvoud		Meervoud
	Bepalend	Onbepalend	Bepalend	Onbepalend
Mannelijk -o	il ragazzo jongen	un ragazzo	i ragazzi	dei ragazzi
Vrouwelijk -a	la ragazza meisje	una ragazza	le ragazze	delle ragazze
Mannelijk -o Beginklinker	l’amico vriend	un amico	gli amici	degli amici
Vrouwelijk -a Beginklinker	l’amica vriendin	una amica un’ idea	le amiche delle idee	delle amiche
Begin s+medeklinker	lo scopo doel	uno scopo	gli scopi	gli scopi

De woordvorming is zo, dat het Italiaans samengestelde woorden mijdt. De gewone woordvolgorde is SVO en adjectieven komen na substantieven: una casa grande (een groot huis).

Werkwoorden worden vervoegd volgens persoon en getal, en komen overeen met het onderwerp. Het Italiaans heeft veel onregelmatige werkwoorden. De regelmatige werkwoorden vallen onder drie (of vier) groepen, afhankelijk van de infinitiefuitgang (are, -ere, ire, -isco: parlare, credere, partire, finire, finisco). Hier volgt een overzicht van de regelmatige werkwoordvervoeging van een werkwoord van de eerste groep:

Aantonende wijs
	Enkelvoud			Meervoud
	1-ste persoon	2-de persoon	3-de persoon	1-ste persoon	2-de persoon	3-de persoon
Eenvoudige tegenwoordige tijd	io amo	tu ami	egli ama	noi amiamo	voi amate	essi amano
Voltooid tegenwoordige tijd	io ho amato	tu hai amato	egli ha amato	noi abbiamo amato	voi avete amato	essi hanno amato
Onvoltooide tijd	io amavo	tu amavi	egli amava	noi amavamo	voi amavate	essi amavano
Voltooid verleden tijd	o avevo amato	tu avevi amato	egli aveva amato	noi avevamo amato	voi avevate amato	essi avevano amato
Absoluut verleden tijd	io amai	tu amasti	egli amò	noi amammo	voi amaste	essi amarono
Ver verleden tijd	io ebbi amato	tu avesti amato	egli ebbe amato	noi avemmo amato	voi aveste amato	essi ebbero amato
Eenvoudige toekomende tijd	io amerò	tu amerai	egli amerà	noi ameremo	voi amerete	essi ameranno
Voltooid toekomende tijd	io avrò amato	tu avrai amato	egli avrà amato	noi avremo amato	voi avrete amato	essi avranno amato
Aanvoegende wijs
Tegenwoordig	che io ami	che tu ami	che egli ami	che noi amiamo	che voi amiate	che essi amino
Verleden	che io abbia amato	che tu abbia amato	che egli abbia amato	che noi abbiamo amato	che voi abbiate amato	che essi abbiano amato
Onvoltooide tijd	che io amassi	che tu amassi	che egli amasse	che noi amassimo	che voi amaste	che essi amassero
Volstrekt voltooid verleden tijd	che io avessi amato	che tu avessi amato	che egli avesse amato	che noi avessimo amato	che voi aveste amato	che essi avessero amato
Voorwaardelijke wijs
Tegenwoordig voorwaardeliijk	io amerei	tu ameresti	egli amerebbe	noi ameremmo	voi amereste	essi amerebbero
Verleden voorwaardelijk	io avrei amato	tu avresti amato	egli avrebbe amato	noi avremmo amato	voi avreste amato	essi avrebbero amato
Gebiedende wijs
Tegenwoordig	—	ama	ami	amiamo	amate	amino
Onbepaalde wijs
Tegenwoordig	amare
Verleden	avere amato
Deelwoord
Tegenwoordig	amante
Verleden	amato
Gerundivum
Tegenwoordig	amando
Verleden	avendo amato

Schrijfsysteem

Italiaanse dialecten en talen van Italië

De taalkundige verscheidenheid in Italië is in feite groter dan in de rest van de Romaanse taalgebieden samen. Algemeen Italiaans is in veel opzichten dichter bij het Spaans of Portugees dan bij het Piëmontees of Napolitaans. Piëmontese dialecten zijn in sommige opzichten dichter bij de Provençaalse en het Frans dan bij het Italiaans. Andere belangrijke lokale talen — Venetiaans, Emiliano-Romagnolo, Lombardisch, Genovees-Ligurisch, Napolitaans, Siciliaans — zijn onafhankelijke ontwikkelingen van vulgair Latijn, dus dialecten van het Latijn, niet van Toscaans Italiaans, dat de basis is van het algemene Italiaans. Het is dus gepaster te spreken van talen van Italië dan van Italiaanse dialecten, want elk van deze volkstalen hebben dialecten en sommige ervan bezitten een schriftelijke vorm en vaak een rijke literatuur.

Het Toscaans wordt nog steeds beschouwd als het zuiverste van alle Italiaanse dialecten omdat het best vergelijkbaar is met het originele of klassieke Latijn. Als meest invloedrijke taalvariante wordt op dit moment vaak genoemd Lingua toscana in bocca Romana: het Toscaans in een Romeinse mond. Maar het was pas in de 19-de eeuw dat de taal, gesproken door opgeleide Toscanen, verspreid werd om de taal van een nieuwe natie te worden. De eenwording van Italië in 1861 had een grote inslag, niet alleen op het politieke toneel, het leidde ook tot aanzienlijke sociale, economische en culturele veranderingen. Met de leerplicht steeg de alfabetiseringsgraad, en veel mensen gaven de dialecten van hun geboorteland op in het voordeel van de nationale taal, of ze ontwikkelden een plaatselijk accent of versie van de standaardtaal (Italiano popolare), gekleurd door de lokale volkstalen.

Bron: Wikimedia Commons

Lingvopedia