Duits
Deutsche Sprache
Deutsche Sprache
95-100 miljoen (in landen met die officiële taal), 120 miljoen (alle landen)
Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Italië (Zuid-Tirol), Liechtenstein, Luxemburg, België, EU, Noordse Raad
Frankrijk (1,2 miljoen), Brazilië (0,9 miljoen), Rusland (850.000), Zuid-Afrika (300.000 - 500.000), Kazachstan (360.000), Polen, Hongarije, Roemenië, Italië, Tsjechië, Namibië, Denemarken, Slowakije, Vaticaanstad (Zwitserse Garde), Venezuela (Colonia Tovar)
VSA, Argentinië, Canada, Mexico, Australië, Chili, Paraguay, Nieuw-Zeeland, Bolivia, Nederland, UK, Peru, Spanje, Polen, Israël, Noorwegen, Ecuador, Oekraïne, Dominicaanse Republiek, Griekenland, Ierland, Belize
Duits is een officiële taal in zeven EU-landen, en de grootste taal van de unie. Het is echter geen internationale taal, zoals het Engels, Frans, Spaans of Portugees. Ten eerste was de Duitse emigratie naar andere continenten, hoewel aanzienlijk, individueel en zonder militaire of culturele ondersteuning van een imperium. Zo zijn, na verloop van tijd, tientallen miljoenen Duitse kolonisten in Amerika, Zuidelijk Afrika en Oceanië opgeslorpt door hun gastlanden en verloren ze daarbij hun taal. Ten tweede, hebben twee wereldoorlogen de Duitstalige gebieden gereduceerd, wat leidde tot het verlies van goede wil (op zijn zachtst gezegd) en de sluiting van culturele instellingen zoals scholen in landen zoals de VSA en Brazilië. Een opmerkelijke uitzondering van de algemene numerieke daling van het Duits is de Amish-gemeenschap in de VSA, met een jaarlijkse (!) groei van bijna 5%, die ze in theorie de grootste Amerikaanse bevolkingsgroep zou moeten maken rond de eeuwwisseling.
Hoogduitse medeklinkerverschuivingen
(bdg→ptk, th→d, v→b, k→ch, p→pf, t→ts/ss)
Hohenstaufen: letterkundige norm gebaseerd op Westopperduits
Uitbreiding oostwaarts
Teutoonse-Ordensstaat in het Baltische Vroeg Jiddisch
(Middelhoogduits met Hebreeuwse letters)
Hanzeliga Nederduitse administratie
Drukpers (Gutenberg
Massale emigratie naar Amerika
Het Hoogduits (Hochdeutsch) wordt een gesproken taal
Normalisatie
Tweede spellingsconferentie
Spellingshervorming
Eeuw | Verschoven (Hoogduits) | Onverschoven (Engels) | |
---|---|---|---|
d→t | 2-4 | gut | good |
p→ff | 4/5 | Schiff | ship |
t→ss | 4/5 | essen | eat |
k→ch | 4/5 | machen | make |
t→ts | 5/6 | Zehe | toe |
p→pf | 6/7 | Apfel | apple |
ß→b | 7/8 | geben | give |
b→p | 8/9 | Rippe | rib |
d→t | 8/9 | Tag | day |
dg→ck | 8/9 | Brücke | bridge |
þ→d | 9/10 | Dorn | thorn |
Het Duits heeft een 26-letterig alfabet, maar gebruikt umlautsteken-diacrieten op a, o en u (ä, ö, ü), evenals een speciale letter (ß) voor een stemloze s na lange klinkers.
Het Duits heeft een etymologische spellingstijl die de huidige uitspraak niet dekt. Toch kan de uitspraak (bijna) altijd voorspeld worden op grond van de geschreven vorm. Voorbeelden van speciale spelling zijn sch /ʃ/ (Schale 'kom'), st /ʃt/ (Stoff 'stof'), sp /ʃp/ (Spaß 'plezier') en de tweeklanken ei /a͡ɪ/ (Ei 'ei') en eu /ɔʏ̯/ (Heu 'hooi').
Er is een bekend kinderlied dat mooi het Duitse klanksysteem demonstreert: https://www.youtube.com/watch?v=B9ylfF-sYf4
Drie Chinezen met een contrabas zaten op de straat en praatten. Daar kwam de politie aan: Wel, wat is dit? - Drie Chinezen met een contrabas.
Het lied wordt vele malen herhaald, telkens vervangt men alle klinkers met een en dezelfde klinker of tweeklank, bijvoorbeeld 'a': Dra Chanasan mat dam Kantrabass ..., 'ö': Drö Chönösön möt döm Köntröböss ..., of zelfs 'au': Drau Chaunausen maut daum Kauntraubauss ....
Het Duits heeft vier naamvallen en drie grammaticale geslachten, met overeenkomst tussen lidwoorden, bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden. De verbuiging van bijvoeglijke naamwoorden is afhankelijk van de vraag of de nominale constituent bepaald of onbepaald is. Interessant is, dat Duitse substantieven zelf bijna geen naamvalsverbuiging hebben, de verbuigingsmarkeerder zit vooral in het lidwoord. Een bijzondere eigenschap van het Duits is het gebruik van umlaut voor verbuigingen. Zo merken veel Duitse naamwoorden de meervoudsvorm door het veranderen van de beklemtoonde klinker: a/o/u → ä/ö/ü.
Mannelijk de grijze wolf/wolven |
Vrouwelijk de kleine muis/muizen |
Onzijdig het snelle paard/ de snelle paarden |
|
---|---|---|---|
Nominatief | der graue Wolf die grauen Wölfe |
die kleine Maus die kleinen Mäuse |
das schnelle Pferd die schnellen Pferde |
Genitief | des grauen Wolf(e)s der grauen Wölfe |
der kleinen Maus der kleinen Mäuse |
des schnellen Pferd(e)s der schnellen Pferde |
Datief | dem grauen Wolf den grauen Wölfen |
der kleinen Maus den kleinen Mäusen |
dem schnellen Pferd den schnellen Pferden |
Accusatief | den grauen Wolf die grauen Wölfe |
die kleine Maus die kleinen Mäuse |
das schnelle Pferd die schnellen Pferde |
Mannelijk een grijze wolf/ grijze wolven |
Vrouwelijk een kleine muis/ kleine muizen |
Onzijdig een snel paard/ snelle paarden |
|
---|---|---|---|
Nominatief | ein grauer Wolf grauen Wölfe |
eine kleine Maus kleine Mäuse |
ein scnnelles Pferd schnelle Pferde |
Genitief | eines grauen Wolf(e)s grauer Wölfe |
einer kleinen Maus kleiner Mäuse |
eines schnellen Pferd(e)s schneller Pferde |
Datief | einem grauen Wolf grauen Wölfen |
einer kleinen Maus kleinen Mäusen |
einem schnellen Pferd schnellen Pferden |
Accusatief | einen grauen Wolf graue Wölfe |
eine kleine Maus kleine Mäuse |
ein schnelles Pferd schnelle Pferde |
Werkwoorden worden vervoegd naar persoon en getal, en komen overeen met het onderwerp. Naast flexie-uitgangen hebben een groot aantal Duitse zogenaamd sterke werkwoorden een interne klinkerwijziging om de flexie te merken en komt een umlaut voor in de 2e en 3e persoon enkelvoud van werkwoordvormen, evenals in de verleden conjunctief.
schlafen
(slapen) |
Enkelvoud | Meervoud |
---|---|---|
1-ste persoon |
Ich schlafe (ik slaap) Ich schlief (ik sliep) |
Wir schlafen (wij slapen) Wir schliefen (wij sliepen) |
2-de persoon |
Du schläfst (jij slaapt) Du schliefst (jij sliep) |
Ihr schlaft (jullie slapen) Ihr schlieft (jullie sliepen) |
3-de persoon |
Er/sie/es schläft (hij/zij/het slaapt) Er/sie/es schlief (hij/zij/het sliep) |
Sie schlafen (zij slapen) Sie schliefen (zij sliepen) |
Het Duits is bekend voor zijn uitgebreid lexicon. Dit is deels te danken aan een lange literaire traditie van verzamelen van synoniemen uit vele tijden en dialecten, evenals aan het feit dat het Duits woordsamenstelling toelaat (Apfelsaft), waar het Engels gebruik maakt van kettingen van naamwoorden (apple juice) en het Frans voorzetselgroepen gebruikt na zelfstandige naamwoorden (jus de pomme). Interessant is dat de Duitse Wikipedia de 2de grootste in de wereld is, en veel groter dan men zou verwachten uitgaande van het aantal Duitstaligen.
Nog een andere reden voor de omvang van de Duitse lexicon is de machtige Duitse bureaucratie, die een bureaucratisch woord nodig heeft voor alles, van Postwertzeichen (Briefmarke - postzegel) naar Personenkraftwagen / PKW (Auto - auto).
Dus, bij het aanvragen van een rijbewijs, kan een eenvoudig "neen" zo klinken: Ihr Antrag auf Einleitung eines Verfahrens zur Erteilung der Erlaubnis zum Führen eines Kraftfahrzeugs auf öffentlichen Straßen wurde abgelehnt. (Uw aanvraag voor de inleiding van de procedure met het oog op de toekenning van een vergunning om een voertuig te besturen op de openbare weg werd geweigerd).
Het Duitse dialectenlandschap is zeer ingewikkeld, gedeeltelijk omdat het taalgebied voor de langste tijd van zijn geschiedenis een politiek lappendeken was van soevereine gebieden, slechts losjes bij elkaar gehouden door een gekozen keizer. In dialecttermen is de bekendste grens een noord/zuid klankenverschuiving, die grofweg door Frankfurt loopt, met b/d/g ten noorden en p/t/k ten zuiden. Dialectverschillen stoppen niet bij klankverschuivingen alleen, maar zijn ook te vinden in het lexicon. Rollen, bijvoorbeeld, zijn Brötchen in het Noorden, en Wecken of Semmel in het zuiden, ze wisselen via Weckerl en Semmerl in Beieren naar Weggli en Semmeli in Zwitserland. Verder noordelijke varianten omvatten Schrippe (Berlijn), Luffe (Braunschweig) en het Deense equivalent Rundstück (da: rundstykke).
Neder
Middel
boven
Veeltalige webstek om Duits te leren: http://deutsch.info