Przejdź do treści

słoweński

Slovenski jezik

Liczba rodzimych mówców

2,4 mln

Oficjalny język

Słowenia, UE

Język mniejszości

Austria, Włochy, Węgry

Język diaspory

Argentyna, USA, Australia

Alfabet
25 litery
Przypadki
6
Kod językowy
sl, slv
Typologia językowa
fleksyjny , opuszczający zaimki w podmiocie (pro-drop) , SVO
Rodzina językowa
indoeuropejska, słowiańska, południowosłowiańska
Liczba dialektów
około 50

Najdłuższy wyraz

dialektyczno-materialistyczny

Ciekawy wyraz lub zdanie

my dwoje
wybrane najpiękniejszym słoweńskim wyrazem

Historia

Przodkami współczesnych Słoweńców byli Słowianie, którzy zasiedlali region w Alpach Wschodnich na terytorium dzisiejszej Słowenii, południowych Węgier, południowej Austrii oraz północno-wschodnich Włoch począwszy od VI wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu języka słoweńskiego pochodzi z X wieku, kiedy to pojawiły się najstarsze znane dokumenty napisane w tym języku; są to również najstarsze teksty napisane w języku słowiańskim w alfabecie łacińskim. Pierwsze 50 książek w języku słoweńskim zostało napisanych przez protestanckich reformatorów w XVI wieku; wśród nich są pierwsza gramatyka z 1550 i pierwsze tłumaczenie Biblii. Nowoczesny język literacki narodził się z różnych słoweńskich dialektów oraz tradycji pisania w języku słoweńskim, która sięga wielu wieków.

Rękopisy fryzyńskie z X w.

Dialekty

W Słowenii istnieje 7 grup dialektów z 46 dialektami na stosunkowo niewielkim obszarze geograficznym. Słoweński jest więc najbogatszym językiem słowiańskim z punktu widzenia dialektów. Istnieje kilka powodów takiego stanu rzeczy. Terytorium Słowenii było zasiedlane z kilku stron. Cztery grupy językowe (germańskie, ugrofińskie, romańskie i słowiańskie) spotykają się w tym miejscu, a każdy z nich wpływa na swoich sąsiadów. Warunki geograficzne są również ważne, ponieważ historycznie alpejskie doliny i rozległe górskie lasy były poważnymi przeszkodami w kontaktach między narodami. Te warunki doprowadziły do ​​bogatego dziedzictwa językowego z wieloma specyficznymi lokalnymi formami leksykalnymi i gramatycznymi, które mogą być trudne do zrozumienia dla mówców z innych regionów.

  • Gorenjska narečna skupina
  • Dolenjska narečna skupina
  • Štajerska narečna skupina
  • Panonska narečna skupina
  • Koroška narečna skupina
  • Primorska narečna skupina
  • Rovtarska narečna skupina
  1. šavrinsko narečje
  2. čiško narečje
  3. kostelsko narečje
  4. mešani kočevski govori
  5. severnobelokranjsko narečje
  6. južnobelokranjsko narečje

System pisma i wymowa

  • a
  • b
  • c
  • č
  • d
  • e
  • f
  • g
  • h
  • i
  • j
  • k
  • l
  • m
  • n
  • o
  • p
  • r
  • s
  • š
  • t
  • u
  • v
  • z
  • ž

Ortografia to połączenie zasad fonetycznych i etymologicznych z naciskiem na te ostatnie. Z tego powodu ta sama litera nie zawsze jest odczytywana w taki sam sposób: na przykład, L na końcu słowa i po samogłosce jest wymawiane jak angielskiee W: bil [biw]. V przed spółgłoską wymawiane jest również jak W: stavba [stawba], vhod [whod]. 29 dźwięków słoweńskiego zapisywanych jest 25 literami łacińskimi, z których trzy mają znaki diakrytyczne (č = cz, š = sz, ž = ż).

Akcent może padać na dowolną sylabę. Wyrazy akcentowane na różną sylabę często mają odmienne znaczenie.

Gramatyka

Przymiotnik i rzeczownik mają sześć przypadków, trzy rodzaje i trzy liczby, co daje 54 możliwe formy. Czasowniki odmieniają się przez osoby (pierwsza, druga i trzecia), 4 czasy (teraźniejszy, przyszły, perfekt i zaprzeszły) i 3 liczby (pojedyncza, mnoga i podwójna). Istnieje wiele czasowników nieregularnych, więc niełatwo jest zgadnąć, czy czasownik ma formę regularną czy nieregularną, której trzeba się nauczyć. Miejsce akcentowania, liczba podwójna oraz formy dopełniacza są trudne nie tylko dla obcokrajowców, ale nawet dla samych Słoweńców.

Liczba podwójna używana jest obok liczby pojedynczej i mnogiej. Jeśli rzeczownik odnosi się do dwóch osób, obiektów lub idei, powinien zostać odmieniony w liczbie podwójnej, która różni się od pojedynczej i mnogiej. Liczba podwójna używana jest nie tylko do rzeczowników, ale także przymiotników i zaimków, a nawet do koniugacji czasowników.

iść (iti)

Liczba pojedyncza Podwójna Liczba mnoga
1. osoba grem greva gremo
2. osoba greš gresta greste
3. osoba gre gresta gredo

mąż (mož)

Liczba pojedyncza Podwójna Liczba mnoga
Mianownik mož moža možje
Dopełniacz moža mož mož
Celownik možu možema možem
Biernik moža moža može
Miejscownik pri možu pri možeh pri možeh
Narzędnik z možem z možema z možmi

dziewczyna (deklica)

Liczba pojedyncza Podwójna Liczba mnoga
Mianownik deklica deklici deklice
Dopełniacz deklice deklic deklic
Celownik deklici deklicama deklicam
Biernik deklico deklici deklice
Miejscownik pri deklici pri deklicah pri deklicah
Narzędnik z deklico z deklicama z deklicami

Słowotwórstwo i słownictwo

Słoweński należy do języków słowiańskich i zachował pewne archaiczne cechy proto-słowiańskie, które zostały utracone w innych językach słowiańskich.

Najbardziej zauważalną cechą archaiczną jest liczba podwójna, w użyciu wyłącznie w słoweńskim i językach łużyckich w Niemczech. Pozostałe języki słowiańskie mają zaledwie pozostałości po liczbie podwójnej.

Kolejną cechą archaiczną jest zachowany w słoweńskim system zaimków osobowych, który jest bardzo regularny. Niewiele języków posiada coś podobnego.

Pytające (K) Wskazujące (T) Upowszechniające (VS) Przeczące (N)
kaj
co
to
to
vse
wszystko
nič
nic
kdo
kto
ta, tisti
ten
vsak
każdy (por. wszystek, wszelki)
nihče
nikt
kakšen
który, jaki
takšen
ten, taki
vsakršen
każdy
nikakršen
żaden
kje
gdzie
tam
tam
vsepovsod
wszędzie
nikjer
nigdzie
kdaj
kiedy
takrat / tedaj
wtedy
vedno / vsakokrat
zawsze
nikoli
nigdy
kako
jak
tako
tak
vsekakor
w każdy sposób
nikakor
w żaden sposób
koliko
ile
toliko
tyle
- nekoliko
trochę

Język słoweński tworzy nowe słowa w oparciu o rodzime rdzenie, dlatego ma mniej pożyczek niż większość innych języków. Ale, oczywiście, przyjmuje także obce wyrazy, chociaż są one dostosowane do zasad języka („euro” to evro).

W wielu językach płyta kompaktowa jest nazywana „CD” od angielskiego skrótu, ale słoweński nazywa je zgoščenka (chociaż CD też jest czasem używane), „komputer” to računalnik, „smartfon” to dlančnik itp.

Wyrazy tematyczne

Zabawne lub dziwne przysłowia i idiomy

Łamańce językowe

Powrót na górę strony