Rekte al la enhavo

Slovena

Slovenski jezik

Nombro da denaskaj parolantoj

2.4 milionoj

Oficiala lingvo en

Slovenio, EU

Malplimulta lingvo en

Aŭstrio, Italio, Hungario

Diaspora lingvo en

Argentino, Usono, Aŭstralio

Alfabeto
25 literoj
Gramatikaj kazoj
6
Lingvokodo
sl, slv
Lingva tipologio
fleksia , subjektellaso , SVO
Lingvofamilio
Hindoeŭropa, slava, sudslava
Nombro da dialektoj
Proksimume 50

La plej longa vorto

dialektike materiisma

Kurioza vorto aŭ frazo

ni du
elektita kiel la plej bela slovena vorto

Historio

La antaŭuloj de la nunaj slovenoj estis slavoj, kiuj setlis en la spaco de orientaj Alpoj sur la teritorio de nuna Slovenio, suda Hungario, suda Aŭstrio kaj nordorienta Italio ekde la 6-a jarcento kaj poste. La unuaj skribaj pruvoj pri la ekzisto de la lingvo fontas el la 10-a jarcento, kiam ekestis la plej malnovaj konataj skribitaj dokumentoj en la slovena, kiuj samtempe estas la plej malnovaj latinalfabetaj tekstoj en iu slava lingvo. La unuajn 50 librojn en la slovena la slovenoj ricevis de protestantaj reformistoj jam en la 16-a jarcento, inter kiuj estas la unua gramatiko en 1550 kaj la unua traduko de la Biblio. La nuna literatura lingvo estas rezulto de diversaj slovenaj dialektoj kaj plurjarcenta tradicio de verkado en la slovena.

Briĵinaj monumentoj el la 10-a jarcento.

Dialektoj

En Slovenio ekzistas sur relative malgranda geografia spaco 7 dialektaj grupoj kun 46 dialektoj. Sekve, rilate la dialektojn, la slovena estas tiusence la plej riĉa inter la slavaj lingvoj. Kaŭzoj por tio estas pluraj. La slovenan teritorion oni loĝigis el diversaj direktoj. Ĉi tie intertuŝiĝas kvar lingvaj grupoj – la ĝermana, la finn-ugra, la latinida kaj la slava kaj ĉiuj influas la lingvojn de la najbaroj. Krome ne estas neglektindaj la geografiaj kondiĉoj, ĉar ĉi tie troviĝas multaj alpaj valoj kaj ampleksaj montararbaroj, kio en la historio grave baris kontaktojn inter homoj. Ĉio ĉi influis al la riĉa lingva heredaĵo, kun multaj vortaraj kaj gramatikaj specifaĵoj, kiujn parolantoj el aliaj regionoj kun malfacileco povas kompreni.

  • Gorenjska narečna skupina
  • Dolenjska narečna skupina
  • Štajerska narečna skupina
  • Panonska narečna skupina
  • Koroška narečna skupina
  • Primorska narečna skupina
  • Rovtarska narečna skupina
  1. šavrinsko narečje
  2. čiško narečje
  3. kostelsko narečje
  4. mešani kočevski govori
  5. severnobelokranjsko narečje
  6. južnobelokranjsko narečje

Skribosistemo kaj prononco

  • a
  • b
  • c
  • č
  • d
  • e
  • f
  • g
  • h
  • i
  • j
  • k
  • l
  • m
  • n
  • o
  • p
  • r
  • s
  • š
  • t
  • u
  • v
  • z
  • ž

La ortografio estas kombino de etimologia, kiu pli fortas, kaj fonetika principoj, pro kio same skribitaj literoj ne ĉiam estas same legataj. Ekzemple litero L, kiu sekvas vokalon kaj estas la lasta en la vorto estas elparolata kiel esperanta ŭ en diftongoj: bil [biŭ]. Same V post kiu sekvas konsonanto estas same elparolata kiel esperanta ŭ, ekzemple stavba (staŭba), vhod (ŭhod). Por 29 slovenaj sonoj oni uzas 25 latinajn literojn, inter kiuj 3 havas apartajn supersignojn (č = ĉ, š = ŝ kaj ž = ĵ).

La akcento povas esti sur iu ajn silabo. Ofte vortoj kun ŝovo de la akcento ricevas novan signifon.

Gramatiko

Por scii kian formon devas havi substantivo aŭ adjektivo, ni devas konsideri ses kazojn, tri genrojn kaj tri nombroj, kiuj donas 54 eblojn. La verboj konjugaciiĝas laŭ 3 personoj (unua, dua kaj tria personoj), 4 tempoj (la nuna, estonta, perfekto kaj pluskvamperfekto) kaj 3 nombroj (singularo, pluralo kaj dualo). Estas fakto, ke ekzistas inter la oftaj verboj tre multaj neregulaj verboj, tiel ke ne estas simple scii, kiun formon doni al verbo: tiun laŭ certa sistemo aŭ iun neregulan lernendan aparte. Akcentado, dualo kaj genitivo estas problemoj, kiuj ne kaŭzas malfacilaĵojn nur al fremduloj, sed kun ili batalas daŭre ankaŭ la slovenoj mem.

En la slovena, krom singularo kaj pluralo ekzistas ankaŭ dualo. Se temas ĉe substantivo pri du personoj, du objektoj aŭ du nocioj, en la deklinaciado oni uzas dualon, kiu diferenciĝas de singularo kaj pluralo. La dualon havas ne nur substantivoj, sed ankaŭ adjektivoj kaj pronomoj kaj ankaŭ verboj konjugaciiĝas krom en singluaro kaj pluralo ankaŭ en dualo.

iri (iti)

Ununombro Dunombro Plurnombro
1-a persono grem greva gremo
2-a persono greš gresta greste
3-a persono gre gresta gredo

edzo (mož)

Ununombro Dunombro Plurnombro
Nominativo mož moža možje
Genitivo moža mož mož
Dativo možu možema možem
Akuzativo moža moža može
Lokativo pri možu pri možeh pri možeh
Instrumentalo z možem z možema z možmi

knabino (deklica)

Ununombro Dunombro Plurnombro
Nominativo deklica deklici deklice
Genitivo deklice deklic deklic
Dativo deklici deklicama deklicam
Akuzativo deklico deklici deklice
Lokativo pri deklici pri deklicah pri deklicah
Instrumentalo z deklico z deklicama z deklicami

Vortformado kaj leksikono

La slovena lingvo apartenas al grupo de slavaj lingvoj kaj interalie havas kelkajn plej malnovajn trajtojn de la praslava lingvo, kiujn ĝi konservis pli ol aliaj slavaj lingvoj.

La plej eminenta pruvo estas la aktiva uzo de dualo, kiun havas krom la slovena nur la sorabaj lingvoj en Germanio. La restojn de dualo oni trovas en plimulto de slavaj lingvoj.

Alia malnovega formo, kiun konservis la slovena lingvo, estas sistemo de pronomoj, kiu estas tre regula. Similan konas nur malmultaj pliaj lingvoj.

Demandovortoj (K) Demonstraciaj (T) Nedifinitaj (VS) Neaj (N)
kaj
kio
to
tio
vse
ĉio
nič
nenio
kdo
kiu
ta, tisti
tiu
vsak
ĉiu
nihče
neniu
kakšen
kia
takšen
tia
vsakršen
ĉia
nikakršen
nenia
kje
kie
tam
tie
vsepovsod
ĉie
nikjer
nenie
kdaj
kiam
takrat / tedaj
tiam
vedno / vsakokrat
ĉiam
nikoli
neniam
kako
kiel
tako
tiel
vsekakor
ĉiel
nikakor
neniel
koliko
kiom
toliko
tiom
- nekoliko
iom

La slovena lingvo kreas vortoprovizon baze de la propra lingva korpuso kaj tial ĝi enhavas multe malpli da fremdvortoj ol aliaj lingvoj. Kompreneble, ankaŭ la slovena akceptas fremdajn vortojn, sed adaptas ilin al siaj lingvaj reguloj (eŭro estas evro).

Por kompaktdisko plimulto da lingvoj uzas la anglan mallongigon CD, sed en la slovena ĝi nomiĝas zgoščenka (foje tamen ankaŭ CD), komputilo estas računalnik, saĝa telefono dlančnik ktp.

Temaj vortoj

Amuzaj aŭ strangaj tradiciaj proverboj aŭ idiomoj

Langrompiloj

Reiri supren