Inleiding

Het Iers is ongewoon in die zin dat, zoals voor het Engels, het aantal mensen, die het vloeiend hebben leren spreken, het aantal moedertaalsprekers overtreft, en studies hebben aangetoond dat ongeveer een derde van de mensen, die het dagelijks spreken, het niet als moedertaal hebben. Anderzijds kunnen sommige Ierse moedertaalsprekers in de Engels-sprekende delen van Ierland wonen (bekend als het Galltacht, het "gebied van de buitenlandse spraak") zelden de kans krijgen Iers te spreken. Er is een vrij extreme vorm van beleefdheid - de komst van één eentalige Engelsman, kan een kamer vol Ierse moedertaalsprekers doen overschakelen naar het Engels. De gebieden waar het Iers blijvend de gemeenschappelijke taal is, staat ​​bekend als de Gaeltacht.

Bron: Wikimedia Commons

Geschiedenis

Iers is een van de oudste literaire talen in Europa, met een tekst, Amra Choluim Chille, de Lamentatie voor de heilige Colm Cille van Columba, uit het jaar 597. Het was al 1410 jaar een literaire taal, toen het een officiële taal van de EU werd op 1 januari 2007. Het gebruik van het Iers werd verboden door de Engelse bezetters door de statuten van Kilkenny in 1366. Een latere versie van de statuten stipuleerde, dat "Elke Engelsman moet Engels leren, of zal behandeld worden als een Ierse vijand"! Maar toen Henry VIII van Engeland zichzelf tot "Koning van Ierland" uitriep in 1541, moest de proclamatie vertaald worden in het Iers, opdat het parlement van de Engelse kolonie in Dublin ze zou kunnen begrijpen!

Spijts eeuwenlange pogingen om het te vernietigen bleef het Iers de meerderheid-taal van Ierland tot aan de Grote Hongersnood van 1845-1849, toen 1-2 miljoen mensen stierven van honger. Het was bijna uitgestorven aan het einde van de 19-de eeuw, maar toen Ierland onafhankelijk werd in 1922, was de eerste beslissing van de eerste Ierse regering, dat alle kinderen in alle basisscholen en middelbare scholen Iers moeten studeren gedurende minstens een uur per dag. Het Goede Vrijdag-akkoord van 1998, dat het politiek geweld in Noord-Ierland beëindigde, bevat 3 pagina's beloften van de Britse regering om het Iers te bevorderen.

Grammatica

De grammatica is zeer ingewikkeld. Er is een uitgebreide beginmutatie, waarbij het begin van woorden verandert, bijvoorbeeld a cosa (haar benen); a chosa (zijn benen); a gcosa (hun benen). Er is geen werkwoord "hebben", maar het werkwoord "zijn" weerspiegelt zowel het ser/estar onderscheid van het Spaans (is/tá in het Iers, bijvoorbeeld is bean í (ze is een vrouw); maar tá sí anseo, "ze is hier)); en het est/bywa onderscheid van het Pools (tá/bíonn in het Iers, bijvoorbeeld tá sí anseo (ze is hier nu), maar bíonn sí anseo (ze is gewoonlijk hier)).

Het Iers heeft aparte telwoorden voor het tellen van mensen en niet-mensen: "twee paarden" is dhá chapall, maar "twee mensen" is gewoon beirt.

Zoals in het Hongaars beschrijft het Iers een paar als "half", bijvoorbeeld: ar leathchois (eenbenig), letterlijk “met een half been”; ar leathshúil (eenogig), enz.

Gabh mo leithscéal = neem me niet kwalijk, letterlijk: "aanvaard mijn half-verhaal".