Enkonduko

La kroata estas en tre intima rilato kun la serba, bosna (bosniaka) kaj montenegra lingvoj. La kroata kiel literatura lingvo evoluas de la 15-a jarcento en diversaj lokaj variantoj kaj ekde la 19-a jarcento en sia pli-malpli hodiaua formo (kun malmultaj diferencoj).

En la 19-a jarcento aperas forta movado por komuna sudslava lingvo sub kies influo kreiĝis tre similaj lingvonormoj por la serba kaj kroata lingvoj, kaj dum preskaŭ la tuta 20-a jarcento multaj konsideris ke ekzistas nur unu komuna serbokroata (aŭ kroatserba) lingvo. Aliaj tamen preferis vidi la lingvojn serba kaj kroata kiel apartajn idiomojn. La montengran oni povas (ĉefe se temas pri intelekta vortaro kaj terminologioj) vidi kiel subvarianton de la serba, kvankam ĝi havas plurajn proprajn trajtojn. Estas malfacile diri kio precize estas la bosniaka normo sed ĝi sendube pozicias inter la serba kaj kroata en diversaj variaĵoj, kaj sendepende de la montenegra al kiu ĝi tamen plejmulte similas. Tamen la apartenantoj de la 4 popoloj senprobleme interkomunikas sen bezono pri interpretistoj. La veraj diferencoj aperas je nivelo de terminologioj por praktike ĉiuj fakoj. Kroato kaj serbo apenaŭ povas bone kompreniĝi parolante pri matematiko aŭ biologio, juro kaj eĉ kuirarto sen esti lerninta la alternativan termionologion. Aldoniĝas la grafisma diferenco ke la serba kaj montenegra estas skribataj latine kaj cirile, dum la kroata kaj bosna praktike nur latinlitere.

Slavaj lingvoj dividiĝas je tri subgrupoj: okcidentslavaj lingvoj (pola, ĉeha, slovaka, soraba, kaŝuba, slovina), orientslavaj lingvoj (rusa, ukrajna, belorusa, rutena) kaj sudslavaj lingvoj (slovena, kroata, serba, montenegra, bosna – makedona kaj bulgara).

Tabulo de Baška Tabulo de Baška, el la jaro 1100

Dialektoj

La kroatlingva teritorio estas dividita je tri dialektaj teritorioj: ŝtokava, kajkava kaj ĉakava. Ankaŭ la literaturo evoluas en ĉiuj tri dialektoj sed plejmulte en la ŝtokava kiu estis uzita kiel bazo por la kreo de la normlingvo.

• Čakavsko narječje
• Kajkavsko narječje
• Štokavsko narječje

Fonto: Wikimedia Commons

Gramatiko

Ĝenerale la gramatiko de la kroata estas, same kiel de ĉiuj slavaj lingvoj, ege komplika. Ekzistas du deklinacioj (singulara kaj plurala) je po 7 kazoj (nominativo, genitivo, dativo, akuzativo, vokativo, lokativo kaj instrumentalo), sed oni devas tion kombini kun tri genroj (vira, virina kaj neŭtra) tiel ke ekz por scii, kian formon de unu substantivo uzi, oni devas konsideri 14 kazojn oble 3 genroj, do teorie 42 eblajn formojn. La verboj havas 7 tempojn (nuntempon, du futurojn kaj 4 pasintajn tempojn) kaj 2 nombrojn (ununombron kaj multenombron). Estas tri personoj (ununombre: mi, vi, li/ŝi/ĝi, plurnombre: ni, vi, ili). La lingvo krome havas verbajn aspektojn (perfektivan kaj neperfektivan) do oni devas aparte lerni kiu verbo havas tiun aŭ alian aspekton ĉar la verbo tiam estas alimaniere konjugaciata, ekzemple: skočiti (“salti”) kaj alimaniere verbo skakati (“saltadi”).

Krome oni devas konsideri ke multe pli da verboj estas neregulaj, do, ne estas facile scii kiujn finaĵojn aldoni. Kaj estas multaj aliaj specifaĵoj kaj fonetikaj ŝanĝoj ene de vortoj. Same komplikaj kiel ĉe substantivoj estas konjugacioj de adjektivoj kaj pronomoj. Aldone la adjektivoj povas esti difinitaj aŭ nedifinitaj. Eĉ la numeraloj estas deklinaciataj.