angielski

English language

Liczba rodzimych mówców

360 milionów, około 70 milionów w Europie

Oficjalny język

54 kraje, np. w Europie: Wielka Brytania (60 milionów), Irlandia (4,5 miliona); na świecie: USA (267 milionów), Kanada (25 milionów), Australia (18 milionów), Nowa Zelandia (4 miliony). Angielski używany jest również w dawnych brytyjskich lub amerykańskich koloniach jako oficjalny język rządowy, a także w edukacji i biznesie, chociaż większość ludzi w życiu prywatnym mówi tam innym językami. Przykładami mogą być Indie (125 milionów użytkowników) i Pakistan (88 milionów).

Język diaspory

Hiszpania i Francja (w sumie około 3 milionów), oraz świadomi pochodzenia potomkowie brytyjscy we Wspólnocie Narodów

Alfabet
26 litery

Przypadki
0

Kod językowy
en, eng

Typologia językowa
izolujący , SVO

Rodzina językowa
indoeuropejska, germańska, zachodniogermańska

Liczba dialektów
około 30 w Anglii, ~10 w pozostałych częściach Wielkiej Brytanii, około 20 w Irlandii i na mniejszych wyspach, około 50 w USA, około 10 w Kanadzie, około 15 w Australii i Nowej Zelandii, 10 w Indiach, kilkadziesiąt więcej na różnych zamorskich terytoriach i w krajach Wspólnoty Narodów

Najdłuższy wyraz

antidisestablishmentarianism

polityczny ruch w Anglii skierowany przeciwko wycofaniu legalnego statusu Kościoła Anglii jako kościoła państwowego

uncharacteristically

niecharakterystycznie

Ciekawy wyraz lub zdanie

ultrarevolutianaries

każda samogłoska dokładnie 2 razy

sequoia

5 różnych samogłosek w siedmioliterowym wyrazie

strengthlessnesses

18 liter, w tym tylko jeden rodzaj samogłoski

rhythms

brak którejkolwiek z 5 samogłosek w wyrazie 7-literowym

Historia

Historia języka angielskiego to w dużym stopniu historia jego interakcji z innym językami. W kolejnych stuleciach angielski pozostawał pod silnym wpływem wielu języków.

Język staroangielski pozostawał pod wpływem języków celtyckich oraz łaciny, których używano, gdy Germanie zaczęli zaludniać Wyspy Brytyjskie, a następnie pod wpływem staronordyckiego, którym mówili nordyccy najeźdźcy. Język średnioangielski podlegał wpływom języka normańskiego, a następnie standardowego francuskiego.

W efekcie tych oddziaływań słownictwo angielskie zostało wzbogacone wyrazami z wielu języków, zwłaszcza z łaciny i francuskiego. Nazwy mięsa musiały być oczywiście francuskie, natomiast farmerzy zachowali germańskie wyrazy oznaczające same zwierzęta. Stąd takie pary wyrazów, jak cow/ox (krowa/wół) i beef (wołowina) lub deer (jeleń, sarna) i venison (sarnina). Z nie do końca znanych przyczyn język angielski utracił także większość końcówek fleksyjnych, które charakteryzowały wcześniejsze stadia jego rozwoju.

Gramatyka

Istnieją dwa podstawowe modele gramatyki angielskiej. Rodzimych mówców naucza się (lub nie) tradycyjnej gramatyki, która jest odmienna od gramatyki, jaką poznają osoby uczące się angielskiego jako języka obcego.

Tradycyjna gramatyka angielska słynie z tego, że zawiera wiele reguł nieprzestrzeganych przez wielu nawet najbardziej wykształconych użytkowników. Na przykład:

nie należy mówić It's me (to ja), ponieważ ‘me’ jest formą w bierniku;
nie należy zaczynać zdania od wyrazu hopefully, ponieważ oznacza to „z nadzieją”;
nie należy kończyć zdania przyimkiem, ponieważ przyimek powinien znajdować się przed rzeczownikiem.

System pisma

W języku angielskim używa się 26 liter z alfabetu łacińskiego oraz apostrofu. Pisownia angielska jest skomplikowana, a relacja między pisownią wyrazów a sposobem ich wymawiania nie jest bezpośrednia. Istnieje wiele reguł ogólnych, ale od każdej z nich jest wiele wyjątków.

Oznacza to, ze dzieci angielskojęzyczne spędzają wiele czasu w szkole na nauce poprawnej pisowni. Oznacza to również, iż osoby angielskojęzyczne są przyzwyczajone do głośnego literowania wyrazów i mają w tym dużą wprawę. Ważna jest zatem znajomość nazw liter.

A a
ɛı
B b
bi:
C c
si:
D d
di:
E e
i:
F f
ɛf
G g
ʤi:
H h
ɛiʧ
I i
aı
J j
ʤɛı
K k
kɛı
L l
ɛl
M m
ɛm
N n
ɛn
O o
o
P p
pi:
Q q
kju:
R r
ar
S s
ɛs
T t
ti:
U u
ju:
V v
vi:
W w
'dʌbəlju
X x
ɛks
Y y
waı
Z z
zi:, zɛd
'
ə'pastrəfi

Litera z ma dwie nazwy. Nazwa [zi:] jest używana zawsze w amerykańskim angielskim, a obie są używane w innych odmianach.

W pewnym sensie kropki są także ważnym literami w języku angielskim, zwłaszcza w amerykańskim angielskim, ponieważ wielu ludzi, a także wiele gazet i czasopism – zastępuje słowa wulgarne i przekleństwa wielokropkiem, np. What the ...? (Co do ...?) or What the f...? (Co do k...?), What a ...ing idiot! (Co za p... idiota!).

Odmiany nierodzime

W Europie angielski jest często używany jako lingua franca w komunikacji międzyjęzykowej, ale odgrywa małą rolę albo nawet nie odgrywa żadnej w rządach i edukacji danych państw (poza tym, że jest obowiązkowym przedmiotem w szkole). Ten rodzaj angielskiego różni się na wiele sposobów od odmian używanych przez rodzimych użytkowników angielskiego, a pewne cechy ważne w odmianach rodzimych, takie jak wzory intonacyjne czy rozróżnienie policzalny/niepoliczalny często nie są w nim uwzględniane. Natomiast inne cechy, jak użycie przedimków i czasów, a także część słownictwa różnią się od odmian rodzimych. Niektórzy przewidują, że może to doprowadzić do wytworzenia się europejskiego, nierodzimego standardu, który będzie tak odmienny od użycia rodzimego, że rodzimi mówcy angielskiego musieliby się uczyć tego standardu (chociaż nie jest jasne, jak mogłoby do tego dojść).

Dźwięki (fonetyka)

Samogłoski

W języku angielskim nie ma jednego systemu samogłosek, jest wiele różnych systemów, które różnią się w zależności od regionu, klasy społecznej i innych, nakładających się na siebie czynników. Czynniki te wpływają na inwentarz samogłosek, a co więcej, dystrybucja samogłosek jest odmienna w różnych dialektach. I tak np. wyraz pasta (makaron) jest wymawiany jako ['pastə] w pewnych dialektach, a jako ['pæstə] iw innych.

Oto inwentarz samogłosek używanych w standardowej wymowie, odpowiednio brytyjskiej i amerykańskiej.

Wielka Brytania (wymowa normatywna)

Pisownia	IPA (Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny)	Przykład	IPA (Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny)	Tłumaczenie
ee, ea, e-e	i	bead	bi:d	koralik
i	ı	bid	bıd	oferta
e	e	bed	bed	łóżko
a	æ	bad	bæd	zły
u-	ʌ	bun	bʌn	bułeczka
ur, er	ɜ	burn	bɜ:n	palić (się)
u, oo, ue	u	suit	su:t	garnitur
oo, ou	ʊ	soot	sʊt	sadza
au, augh, ough	o	caught	ko:t	złapany
o-	ɒ	cot	kɒt	łóżeczko dziecinne
a, ar-	a:	cart	ka:t	wóz
wyłącznie nieakcentowane
-a, -er	ə	speaker	'spi:kə	mówca
Dyftongi
ay, ai-, a-e	eı	bay	beı	zatoka
i, i-e, igh, uy, -y	aı	buy	baı	kupować
oy, oi-	oı	boy	boı	chłopiec
uoy, ooey	uı	buoy	buı	boja
ow, ou-	aʊ	bow	baʊ	ukłon
o, o-e, oe, oa-	oʊ	bow	boʊ	łuk

Standardowy amerykański

Pisownia	IPA (Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny)	Przykład	IPA (Międzynarodowy Alfabet Fonetyczny)	Tłumaczenie
ee, ea, e-e	i	bead	bid	koralik
i	ı	bid	bıd	oferta
e	e	bed	bed	łóżko
a	æ	bad	bæd	zły
u-	ʌ	bun	bʌn	bułeczka
ur, er	ɝ	burn	bɝn	palić (się)
u, oo, ue	u	suit	sut	garnitur
oo, ou	ʊ	soot	sʊt	sadza
au, augh, ough	ɔ *	caught	kɔt	złapany
o-	a *	cot	kat	łóżeczko dziecinne
wyłącznie nieakcentowane
-a, -e-	ə	Donna	'danə	Donna (imię)
-a, -e-	ɚ	Donner	'danɚ	Donner (imię)
Dyftongi
ay, ai-, a-e	eı	bay	beı	zatoka
i, i-e, igh, uy, -y	aı	buy	baı	kupować
oy, oi-	oı	boy	bɔı	chłopiec
uoy, ooey	uı	buoy	buı	boja
ow, ou-	aʊ	bow	baʊ	ukłon
o, o-e, oe, oa-	oʊ	bow	bɔʊ	łuk

*Wielu Amerykanów nie odróżnia tych dwóch samogłosek, z wyjątkiem przypadków, gdy występują one przed półsamogłoską lub przed /r/.

Lingvopedia