Typologia jako dziedzina językoznawstwa bada i klasyfikuje języki według różnych cech. Istnieje możliwość grupowania języków ze względu na: charakterystyczne stosowane w nich dźwięki, typy budowy morfologicznej oraz sposób porządkowania. Niektóre cechy można znaleźć w językach na całym świecie, także w tych niespokrewnionych ze sobą. Sam fakt posiadania przez dwa języki wspólnej cechy nie jest więc dowodem ich pokrewieństwa.

Podstawowy szyk wyrazów

Jednym z najczęściej stosowanych kryteriów klasyfikowania języków jest charakterystyczny dla nich szyk: podmiotu (ang. subject = S), orzeczenia (ang. verb = V) i dopełnienia bliższego (ang. object = O) w takich zdaniach, jak „Kot je mysz”:

SVO („Kot je mysz”),

SOV („Kot mysz je”),

VSO („Je kot mysz”),

OSV („Mysz kot je”),

OVS („Mysz je kot”),

VOS („Je mysz kot”).

Język angielski jest językiem SVO, ponieważ wszystkie pozostałe uporządkowania albo są nieprawidłowe, albo zmieniają podstawowe znaczenie (Jeśli zdanie „The cat eats the mouse” – „Kot je mysz” stanowi zdanie o szyku SVO, to zdanie „The mouse eats the cat” (OVS) oznacza zupełnie coś innego – „Mysz je kota”). W niektórych innych językach, np. w języku rosyjskim, wszystkie te zdania byłyby poprawne, chociaż jeden z szyków może być bardziej typowy (w tym wypadku SVO). Szyk wyrazów może także, w pewnych językach, zależeć od różnych parametrów. Francuski jest zazwyczaj językiem SVO, ale gdy dopełnienie bliższe jest zaimkiem, poprawny jest szyk SOV.

Najbardziej powszechne rodzaje szyków stanowią SVO (występujący w angielskim, indonezyjskim, chińskim, hiszpańskim i tysiącach innych języków) oraz SOV (charakterystyczny dla japońskiego, perskiego, hindi, tureckiego i wielu innych). Rzadszy jest VSO (występujący np. w standardowym języku arabskim i irlandzkim), a pozostałe trzy uporządkowania, w których dopełnienie bliższe występuje przed podmiotem, spotyka się w mniej niż 5% języków świata. Ciekawostka: mistrz Yoda używa szyku OSV (Silny dzięki Mocy ty jesteś, ale kiedy 900 lat ty skończysz, tak dobrze wyglądać ty nie będziesz).

Tony i akcent

Niektóre języki do rozróżnienia wyrazów używają tonów. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest mandaryński język chiński, który ma cztery tony. Na przykład sī (ton wysoki) znaczy „myśl”, sì (ton opadający) oznacza „cztery” and sǐ (ton opadająco-wznoszący) to „śmierć”. Języki tonalne są często spotykane we wschodniej Azji (inne przykłady to pozostałe języki chińskie, birmański, tajski, wietnamski itd.), ale występują one również w Afryce (joruba) i na terenie Ameryk (nawaho).

Języki, w których nie występuje różnicowanie tonów, mają często akcent wyrazowy (jedna sylaba jest wymawiana z większą siłą, niż pozostałe). W niektórych językach akcent pada zawsze na tę samą sylabę (na pierwszą sylabę w języku węgierskim, na ostatnią w języku francuskim), ale w innych językach akcent pełni ważną rolę w rozróżnianiu słów. Takimi językami są na przykład angielski i rosyjski: angielskie “increase” jest rzeczownikiem („zwiększenie”), podczas gdy “increase” jest czasownikiem („zwiększyć”), a w rosyjskim “muka” to „mąka”, “muka” to „tortura”.

Języki izolujące i syntetyczne

Języki można klasyfikować także ze względu na sposób, w jaki wyrażają funkcje gramatyczne. W językach izolujących, takich jak język chiński, słowa składają się zazwyczaj z jednego morfemu (najmniejszej jednostki znaczeniowej), natomiast w językach syntetycznych mogą być zbudowane z kilku morfemów. Angielski jest językiem częściowo syntetycznym (ma takie formy fleksyjne, jak np. sufiks liczby mnogiej w books), a takie języki jak łacina mają wiele morfemów fleksyjnych. Niektóre języki, takie jak inuktitut (język eskimoski), są określane jako polisyntetyczne, ponieważ występuje w nich wiele afiksów fleksyjnych, a jeden wyraz w językach tego typu może odpowiadać całemu zdaniu w innych.

Języki syntetyczne można podzielić na fleksyjne (fuzyjne) i aglutynacyjne. W językach aglutynacyjnych każdy morfem zwykle ma jedną funkcję, a wyrazy mogą składać się z wielu morfemów. Dobrym przykładem języka aglutynacyjnego jest język turecki. Słowo evlerimde oznacza „w moich domach” i składa się z następujących morfemów: ev (dom), -ler (liczba mnoga), -im (mój) and -de (w). Natomiast w językach fleksyjnych jeden afiks może pełnić kilka funkcji jednocześnie. W języku hiszpańskim wyraz habló („powiedział”), -ó wyraża zarówno czas przeszły, jak i trzecią osobę liczby pojedynczej.

Granice pomiędzy tymi kategoriami języków nie są ostre, i języki rzadko należą tylko do jednej z nich.