francuski
La langue française
Broj izvornih govornika
77 milijuna materinjih govornika i još mnogo više onih koji ga govore kao drugi jezik (150-220 milijona)
Službeni jezik u
Francuskoj, Belgiji, Švicarskoj, Monaku, Luksemburgu, EU, Kanadi, Haitiju, Vanatuu te u 21 zemlji Afrike
Manjinski jezik u
Italiji, SAD
Jezik dijaspore u
Alžiru, Argentini, Australiji, Kanadi, Čileu, Libanonu, Meksiku, Maroku, Novom Zelandu, Tunisu, Urugvaju
Abeceda
40 slova (26 latiničkih + slova s diakritičkim oznakama)
40 slova (26 latiničkih + slova s diakritičkim oznakama)
Gramatički padeži
0
0
Jezični kod
fr, fra, fre
fr, fra, fre
Lingvistička tipologija
Flektivan , polisintetička svojstva u govornom jeziku , SPO
Flektivan , polisintetička svojstva u govornom jeziku , SPO
Jezične porodice
Indoevropski, romanski
Indoevropski, romanski
Broj dijalekata
Više njih u Europi (različite varijante u Francuskoj, Švicarskoj, Belgiji), nekoliko njih u Kanadi te Luizijani, Africi i Novoj Kaledoniji
Više njih u Europi (različite varijante u Francuskoj, Švicarskoj, Belgiji), nekoliko njih u Kanadi te Luizijani, Africi i Novoj Kaledoniji
Najduža riječ
anticonstitutionnellement
(25 slova), "protivustavni"
Čudna riječ ili rečenica
sans doute
Riječi znače "bez" i "sumnje", no cijeli izraz ustvari znači "vjerojatno" a ne "nesumnjivo".
amour
Francuska riječ za "ljubav" je muškog roda jednine no i ženskog roda množine.
Uvod
Francuski se govori u 29 zemalja koje tvore Frankofoniju. Zato postoji više varijanti francuskog u Europi, Africi, Kanadi, SADu i Aziji. U Europi se varijante u Švicarskoj i Belgiji razlikuju od standardnog jezika koji se govori u Francuskoj.
Najveći broj ljudi koji govore od rođenja francuski kao drugi jezik se nalazi u Africi (oko 115 milijuna u 31 afričkoj zemlji). U zemljama nekadašnje francuske kolonijalne imperije (Senegalu, Alžiru, Gabonu, Tunisu, Mauritaniji, Obali Slonovače itd) se često koristi francuski kao kompromisni neutralni jezik između lokalnih jezika od trenutka njihove samostalnosti.
Mnogi kreolski jezici kao haićanski su leksički vezani za francuski jezik.
Mnoge međunarodne organizacije kao UN, WTO, NATO, Savjet Europe, Crveni Križ, upotrebljavaju francuski kao službeni jezik jednako kao i Vatikan. Alliance Française ima zadaću da širi francuski jezik i kulturu po svijetu.
Povijest
Francuski se je kao romanski jezik razvio iz vulgarnog latinskog pod utjecajem keltskih jezika koji su se govorili u Galiji (sadašnjoj sjevernoj Francuskoj).
-
9. do 13. stoljeće
-
Stari francuski
Najstariji tekst je "Zakletve iz Strasbourga" (842. godine).
-
14. - 15. stoljeće
-
Srednji francuski
-
16. - 17. stoljeće
-
Klasični francuski
Franjo 1. je učinio francuski jezik jezikom državne administracije 1539. godine umjesto latinskog. Zbog toga su drugi jezici u Francuskoj potiskivani ili se na njih nisu osvrtali.
-
Od početka 17. stoljeća
-
Moderni francuski
Francuski je postao međunarodnim jezikom Europe u vrijeme vladavine Louia 14. (17. stoljeće). Bio je najvažniji diplomatski jezik od 17. stoljeća do polovice 20. stoljeća kada je engleski preuzeo ulogu međunarodnog jezika.
Pismo i izgovor
- â
- à
- a
- b
- c
- ç
- d
- é
- è
- ë
- e
- ê
- f
- g
- h
- î
- i
- ï
- j
- k
- l
- m
- n
- ô
- o
- œ
- p
- q
- r
- s
- t
- û
- ù
- u
- ü
- v
- w
- x
- y
- ÿ
- z
Francuski se piše pomoću 26 latiničkih slova, 14 slova s diakritičkim znakovima (à â ç é è ê ë î ï ô ù û ü ÿ) i 2 ligature (æ, œ).
Izgovor se ostvaruje napetošću mišića. Zadnje slovo u riječima je vrlo često tiho slovo. A glas h ne postoji. h se na početku riječi ne izgovara: hôtel [otel] (hotel). Francuski uvularni r je karakterističan za francuski jezik.
Način čitanja je relativno kompliciran, jer se piše mnogo više no što se izgovara. Konjugacija glagola postoji u pisanom obliku no u izgovoru se razlikuju samo tri od 6 oblika za sadašnjost. U konjugacijskoj tabeli se svi oblici u jednini te treća osoba množine izgovaraju jednako.
Stvarni francuski izgovoreni tekst zvuči kompliciranije no što učenik jezika može pretpostaviti jer se neki samoglasnici ne izgovaraju a cijele se grupe riječi izgovaraju kao jedna riječ.
Je ne le sais pas (To ne znam.)
Samoglasnici
Standardni francuski ima do 13 usnih samoglasnika i 4 nazalna samoglasnika. Tako imenovani šva /ə/ čiji je izgovor sličan izgovoru œ se često ispušta (e muet). Normalno ga se ne izgovara na kraju riječi kao u porte, već samo ponekad u poeziji.
| Slovo | Primjer | Prijevod |
|---|---|---|
| a à | patte, là | noga, tamo |
| a â | image, pâté | slika, blok |
| ai, ei, è | chère, neige, faire | drag, snijeg, uraditi |
| ê | rêve | san |
| é | été | ljeto |
| i | livre | knjiga |
| œ, eu | œil, jeune | oko, mlad |
| eu, eû | peu, jeûne | malo, post |
| e [ə] | je | ja |
| o, au, eau | mot, peau, beau | riječ, koža, lijep |
| o | mort | smrt |
| ou | sous | ispod |
| u | but | cilj |
| Samoglasnici a, o, u i i se izgovaraju nazalno kad slijedi n. | ||
| an | dans | u |
| on | mon | moj/moja/moje |
| un | brun | smeđ |
| in | vin | vino |
Francuski ima i dvoglase:oui ('da'), huit ('ok'), roi ('kralj'), louer (iznajmiti'), ciel ('nebo').
Suglasnici
| Slovo | Primjer | Prijevod |
|---|---|---|
| b | beau | lijep |
| c, s, ç | cent, sous, ça | sto, ispod, ovo |
| c, k, q | cause, kilo, cinq | uzrok, kilogram, pet |
| ch | chaise | stolica |
| d | dans | u |
| f, ph | fée, photo | vila, fotografija |
| g, j | gens, journal | ljudi, dnevni list |
| g | garde | stražar |
| l | lait | mlijeko |
| m | mère | majka |
| n | non | nitko |
| gn | campagne | kampanja |
| p | porte | vrata |
| r | rose | ruža |
| t | triste | tužan |
| v | ville | grad |
| x | expansion | rasprostranjivanje |
| z | gazette | časopis |
Francuski naglasak je na zadnjem slogu no riječi koje se izgovaraju zajedno i čine ritmičku cjelinu kao un petit enfant = ('malo dijete') imaju samo jedan naglasak. Suglasnici koji se obično ne izgovaraju, ponekad se ipak izgovore kad im slijedi samoglasnik kao zadnji t od petit, kao u primjeru. To je znano kao liaison.
Gramatika
Francuski je izgubio komplicirane deklinacije latinskog. Postoji znak za imenice i pridjeve u množini, iako je često tih (ne čuje se). Red riječi kao i prijedlozi se koriste da izraze sintaktične odnose. Pomoćni se glagoli koriste pri izražavanju glagolskih vremena i načina.
Francuski ima dva roda (muški član: le i ženski član: la), te s pridjevima koji obično slijede iza imenica (s iznimkom kad se radi o nekim kratkim i zajedničkim pridjevima), stoje u istom rodu i broju.
Jednina
-
le livre vert
zelena knjiga -
la fleur verte
zeleni cvijet
Množina
-
les livres verts
zelene knjige -
les fleurs vertes
zeleno cvijeće
Pri tim se oblicima samo članovi izgovaraju različito u jednini i množini.
Neki pridjevi mogu imati različita značenja ispred ili iza imenice.
-
ta chambre propre
vaša čista soba -
ta propre chambre
vaša vlastita soba
Glagoli imaju tri grupe konjugacija prema nastavcima za infinitiv (-er, -ir, -re).
|
parler
govoriti |
finir
završiti |
mettre
staviti |
||
| Sadašnje vrijeme indikativa | ||||
|---|---|---|---|---|
| Jednina | ||||
| 1. lice | je parle | je finis | je mets | |
| 2. lice | tu parles | tu finis | tu mets | |
| 3. lice | il parle | elle finit | il met | |
| Množina | ||||
| 1. lice | nous parlons | nous finissons | nous mettons | |
| 2. lice | vous parlez | vous finissez | vous mettez | |
| 3. lice | ils parlent | elles finissent | ils mettent | |
| Imperfekt | ||||
| Jednina | ||||
| 1. lice | je parlais | je finissais | je mettais | |
| 2. lice | tu parlais | tu finissais | tu mettais | |
| 3. lice | il parlait | elle finissait | il mettait | |
| Množina | ||||
| 1. lice | nous parlions | nous finissions | nous mettions | |
| 2. lice | vous parliez | vous finissiez | vous mettiez | |
| 3. lice | ils parlaient | elles finissaient | ils mettaient | |
| Perfektivno sadašnje vrijeme | ||||
| Jednina | ||||
| 1. lice | j’ai parlé | j’ai fini | j’ai mis | |
| 2. lice | tu as parlé | tu as fini | tu as mis | |
| 3. lice | il a parlé | elle a fini | il a mis | |
| Množina | ||||
| 1. lice | nous avons parlé | nous avons fini | nous avons mis | |
| 2. lice | vous avez parlé | vous avez fini | vous avez mis | |
| 3. lice | ils ont parlé | elles ont fini | ils ont mis | |
| Buduće vrijeme | ||||
| Jednina | ||||
| 1. lice | je parlerai | je finirai | je mettrai | |
| 2. lice | tu parleras | tu finiras | tu mettras | |
| 3. lice | il parlera | elle finira | il mettra | |
| Množina | ||||
| 1. lice | nous parlerons | nous finirons | nous mettrons | |
| 2. lice | vous parlerez | vous finirez | vous mettrez | |
| 3. lice | ils parleront | elles finiront | ils mettront | |
| Kondicionalna sadašnjost | ||||
| Jednina | ||||
| 1. lice | je parlerais | je finirais | je mettrais | |
| 2. lice | tu parlerais | tu finirais | tu mettrais | |
| 3. lice | il parlerait | elle finirait | il mettrait | |
| Množina | ||||
| 1. lice | nous parlerions | nous finirions | nous mettrions | |
| 2. lice | vous parleriez | vous finiriez | vous mettriez | |
| 3. lice | ils parleraient | elles finiraient | ils mettraient | |
| Imperativ | ||||
| Jednina | ||||
| 1. lice | ||||
| 2. lice | parle | finis | mets | |
| 3. lice | ||||
| Množina | ||||
| 1. lice | parlons | finissons | mettons | |
| 2. lice | parlez | finissez | mettez | |
| 3. lice | ||||
Tvorba riječi i rječnik
Francuski ne koristi složenice već preferira složene izraze kao:
-
machine à laver
perilica za rublje -
prise de sang
krvna slika
Brojevi imaju podrijetlo u starom keltskom sistemu koji koristi broj 20 kao osnovni broj. Tako je 80 ("četiri dvadesetice") a 95 je quatre-vingt-quinze ("četiri dvadesetice petnaest"). Belgijski i švicarski francuski (i neke druge varijante) danas koriste sistem na osnovi broja 10 pa je 95 nonante-cinq (devedesetpet).
Tematske riječi
Zabavne ili narodne poslovice i fraze
