Inleiding

De term Roemeens wordt soms ook gebruikt in bredere zin, die vier talen of dialecten omhult: Daco-Roemeens, Aroemeens, Megleno-Roemeens en Istro-Roemeens. De vier talen, waarvan de onderlinge verstaanbaarheid moeilijk is, zijn de nakomelingen van de Romaanse varianten, zowel gesproken ten noorden als ten zuiden van de Donau, vóór de vestiging van de Slavische stammen ten zuiden van de rivier. Deze vier zijn ook bekend als de Oost-Romaanse talen. Wanneer de term Roemeens gebruikt wordt in deze bredere zin, wordt de term Daco-Roemeens gebruikt voor het eigenlijke Roemeens zelf.

Geschiedenis

Het Roemeens stamt af van vulgair Latijn, aangenomen in de vroege eeuwen van onze jaartelling in Dacia. De geschiedenis van het Oost-Roemeens tussen de 3-de eeuw en de ontwikkeling van het Proto-Roemeens rond de 10-de eeuw, toen het gebied onder invloed van het Byzantijnse Rijk kwam, is onbekend.

Het Roemeens bleef zonder getuigenissen tot na de middeleeuwen, en werd pas in het begin van de 16-de eeuw in de geschiedenisboeken genoteerd.

Het oudst bestaande document in het Roemeens is de brief van Neacşu (1521), geschreven in het Cyrillisch. Het gebruik van het Cyrillisch ging door (naast het Latijnse schrift) tot 1860, toen de Roemeense Latijnse spelling officieel werd geïntroduceerd.

Verhouding tot het Moldavisch

Het idee dat het Moldavisch verschillend is van het Roemeens is zwaar gepromoot in de Moldavische Autonome Socialistische Sovjet Republiek (opgericht in 1924). Dit omvatte het gebruik van het cyrillische schrift om de taal te schrijven. In 1932 werd het schrift officieel veranderd in het Latijn en de spelling identiek gemaakt met met die van standaard Roemeens. De trend werd omgebogen in 1938, toen het cyrillische schrift weer officieel werd uitgeroepen. Dit ging verder na 1940 in de Moldavische Socialistische Sovjet Republiek (Bessarabië inbegrepen, dat in 1940 aan Roemenië aangehecht werd) tot 1989, toen de Latijnse schrift (wederom identiek aan het Roemeense) werd uitgeroepen tot officieel. In 1991 is de naam van de republiek gewijzigd van Republica Sovietică Socialistă Moldovenească (Moldavische Socialistische Sovjet Republiek) naar Republica Moldova (Republiek Moldavië), wat de oorzaak is van de dubbele naam Moldov/ Moldav in vele talen.

De afgescheiden regio Transnistrië gebruikt nog steeds het Cyrillische alfabet en verwijst naar de taal als Moldavisch.

Grammatica

Het Roemeens is de enige Romaanse taal, waarin bepaalde lidwoorden enclitisch zijn: dat wil zeggen, aangevoegd aan het uiteinde van het zelfstandig naamwoord (zoals in Scandinavië, Bulgaarse en Macedonische), in plaats van er voor (proclitisch). Ze werden gevormd, zoals in andere Romaanse talen, uit de Latijnse aanwijzende voornaamwoorden.

Roemeense zelfstandige naamwoorden zijn onderverdeeld in drie geslachten, mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Onzijdige zelfstandige naamwoorden gedragen zich als mannelijke in het enkelvoud en als vrouwelijke in het meervoud. Dit is in tegenstelling tot het Latijn, waarin onzijdige zelfstandige naamwoorden verschillend waren.

Zelfstandige naamwoorden die in hun basisvorm (enkelvoud, nominatief, zonder lidwoord) eindigen op een medeklinker of klinker/ halfklinker-u zijn meestal mannelijk of onzijdig; Als ze eindigen op -ă of -a ze zijn meestal vrouwelijk.

Het Roemeens heeft van het Latijn vijf naamvallen geërfd: nominatief, genitief, datief, accusatief en vocatief. Morfologisch zijn de nominatief en de accusatief identiek in zelfstandige naamwoorden; ook de genitief en de datief delen dezelfde vorm (deze paren zijn wel te onderscheiden in de persoonlijke voornaamwoorden). De vocatief wordt normaal beperkt tot zelfstandige naamwoorden, die mensen of dingen aanwijzen, die doorgaans direct worden aangesproken, en er is een moderne strekking om in plaats daarvan de nominatief te gebruiken.

Struikelwoorden

• Pipotele priponite în panoplia paralelipipedelor pompau pipăind pampoanele laptopurilor.
• Mormolocii momiți mimetic comemoraseră ramificațiile milimetrice în magazin în dendometacinul lucidității memorialisticii înmărmurite numismatic.
• Am o vâjâitoare care vâjâie ca un avion vâjâitor. Vâjâie tare vâjâitoarea, dar mai tare vâjâie avionul vâjâietor.
• Când am zis c-am zis c-om zice, că tu zici c-am zis c-om zice, nici n-am zis c-am zis c-om zice, da tu zici c-am zis c-om zice.
• Știu că știu că știu că-i știucă şi mai știu că știu că muşcă.