Bulgara
Български език
Nombro da denaskaj parolantoj
Ĉirkaŭ 7 milionoj en Bulgario, 10 ĝis 12 milionoj da parolantoj tutmonde
Oficiala lingvo en
Bulgario, monto Athos (Grekio), EU
Malplimulta lingvo en
Rumanio (banata variaĵo), Serbio, Slovakio, Ukrainio, Hungario
Diaspora lingvo en
Aŭstralio, Albanio, Kanado, Usono, Francio, Grekio, Germanio, Hispanio, Italio, Moldavio, Turkio, Britio, inter elmigrintaj komunumoj tutmonde
Alfabeto
Cirila, 30 literoj
Cirila, 30 literoj
Gramatikaj kazoj
0
0
Lingvokodo
bg, bul
bg, bul
Lingva tipologio
fleksia , subjektellaso , SVO
fleksia , subjektellaso , SVO
Lingvofamilio
Hindeŭropa, baltoslava, slava, sudslava
Hindeŭropa, baltoslava, slava, sudslava
Nombro da dialektoj
Ĉirkaŭ 70 dialektoj, dividitaj en 2 ĉefajn grupojn (orienta kaj okcidenta)
Ĉirkaŭ 70 dialektoj, dividitaj en 2 ĉefajn grupojn (orienta kaj okcidenta)
La plej longa vorto
Непротивоконституционствувателствувайте
Ne agu kontraŭkonstitucie!
39 literoj (la vorto ne estas en oficialaj vortaroj)
Kurioza vorto aŭ frazo
За миг бях в чужд, скърцащ плюшен фотьойл.
Dum momento mi estis en stranga grinca pluŝa fotelo.
33-litera ĉiuliteraĵo (frazo, kiu uzas ĉiun literon de la alfabeto almenaŭ unufoje)
Нина рита тиранин.
Nina batas tiranon.
15-litera palindromo (frazo legebla ambaŭdirekte)
Historio
La malnova bulgara lingvo estis instrumento de disvastigo de legoscio en ĉiuj aliaj slavaj lingvoj: la unua skriba versio de la lingvo estis kreita de Konstanteno kaj Metodo en la 9-a jarcento kaj poste estis uzata kiel literatura lingvo en la slavlingva mondo.
-
Ĝis 860
Prahistorio: inter slavaj migradoj al orienta Balkanio kaj la misioj de sanktaj Cirilo kaj Metodo al Granda Moravio
-
9-a ĝis 11-a jarcento
Malnova bulgara
-
12-a ĝis 15-a jarcento
Meza bulgara
-
Ekde la 16-a jarcento
Moderna bulgara
Skribosistemo kaj prononco
- а
- б
- в
- г
- д
- е
- ж
- з
- и
- й
- к
- л
- м
- н
- о
- п
- р
- с
- т
- у
- ф
- х
- ц
- ч
- ш
- щ
- ъ
- ь
- ю
- я
En 886 la Bulgara imperio enkondukis glagolicon, alfabeton kreitan de sanktaj Cirilo kaj Metodo en la 850-aj jaroj.
Glagolicon iom post iom anstataŭis dum la postaj jarcentoj la cirila alfabeto, aperinta komence de la 10-a jarcento. Pluraj cirilaj alfabetoj kun 28 ĝis 44 literoj estis uzataj komence kaj meze de la 19-a jarcento ĝis 32-litera alfabeto populariĝis en la 1870-aj jaroj. Tiu alfabeto estis uzata ĝis la ortografia reformo de 1945, kiu forigis la literojn Ѣ, ѣ kaj Ѫ, ѫ malgrandigante la nombron da literoj al 30. Kun aliro de Bulgario al la Eŭropa Unio la 1-an de januaro 2007 la cirila alfabeto fariĝis la tria oficiala alfabeto de EU.
Akcento en la bulgara estas movebla kaj distinga:
-
въ̀лна
lano
-
вълна̀
ondo
-
пáри
vaporo
-
парѝ
mono
Gramatiko
Ekzistas du gramatikaj nombroj en la bulgara: ununombro kaj multenombro. Post bazaj numeraloj kaj rilataj vortoj kiel няколко (pluraj), virgenraj vortoj havas specialan numeralan formon je -а/-я, kiu devenas de la praslava dunombro: два/три стола (du/tri seĝoj) sed тези столове (tiuj seĝoj).
Ekzistas tri gramatikaj genroj en la bulgara: vira, ina kaj neŭtra. La genro de substantivo estas ĝenerale divenebla laŭ la finaĵo: substantivoj finiĝantaj per konsonanto estas kutime viraj; tiuj je -а/-я estas kutime inaj kaj tiuj je -е/-о estas preskaŭ ĉiam neŭtraj.
Kazoj ekzistas nur en personaj pronomoj kun nominativaj, akuzativaj kaj dativaj formoj. Spuroj ekzistas en la virgenra persona demanda pronomo кой (“kiu”) kaj en kelkaj fiksitaj esprimoj kaj idiomoj. Vokativo estas daŭre uzata, kvankam oni emas eviti ĝin ĉe multaj personaj nomoj.
Difiniteco estas esprimata per difina artikolo, kiu estas sufiksita al la substantivo. En substantivaj grupoj kun adjektivo nur la adjektivo ricevas difinan finaĵon. Ekzistas kvar ununombraj difinaj artikoloj. Viraj substantivoj finiĝantaj per konsonanto ricevas -ът/-ят kiam ili estas gramatikaj subjektoj, -а/-я aliloke. Inaj substantivoj finiĝantaj per konsonanto kaj substantivoj je -а/-я (kiuj plejparte estas inaj) ricevas -та. Ĉe substantivoj je -е/-о la artikolo estas -то.
La difina artikolo en pluralo estas -те por ĉiuj substantivoj krom tiuj, kies multenombra formo finiĝas per -а/-я; tiuj ricevas la finaĵon -та.
Verboj estas la plej komplika parto de la bulgara gramatiko, precipe kompare kun aliaj slavaj lingvoj. Ili ŝanĝiĝas laŭ persono, nombro kaj kelkfoje genro. Ili ankaŭ havas aspekton (perfektivan kaj neperfektivan), voĉon, naŭ tempojn, tri modojn, kvar evidentecojn, kaj ses nefinitajn verbajn formojn. Ĉar la subjekto de verbo estas divenebla laŭ la finaĵo, ĝi ofte ne estas dirita. Ĉar ne estas infinitivo en la moderna bulgara, la baza formo de verbo estas la unua ununombra persono de la nuna tempo.
Dialektoj
Ekzistas proksimume 70 dialektoj (40 en Bulgario kaj ĉirkaŭ 30 en aliaj landoj) dividitaj en du ĉefajn grupojn (orientan kaj okcidentan) kun diversaj reflektoj de la praslava vokalo jat (Ѣ).
En okcidentaj dialektoj (“malmola parolo”), la iama jat estas elparolata “e” en ĉiuj pozicioj, ekzemple млеко (mlekò, “lakto”), хлеб (ĥleb, “pano”).
En orientaj dialektoj (“mola parolo”), la iama jat alternas inter “ja” kaj “e”: ĝi elparoliĝas “ja” se ĝi estas akcentata kaj la sekva silabo ne enhavas antaŭan vokalon (“e” aŭ “i”), ekzemple мляко (mljàko), хляб (ĥljab), kaj “e” alie: млекар (mlekàr, “laktisto”), хлебар (ĥlebàr, “panisto”).
Temaj vortoj
Amuzaj aŭ strangaj tradiciaj proverboj aŭ idiomoj
Langrompiloj
