Interesujące fakty

Forma kobiecego nazwiska może wskazywać, czy kobieta ta jest zamężna, czy też nie, natomiast zasada ta nie odnosi się do mężczyzn. To znaczy, że niezamężne kobiety mają nazwiska zakończone na aitė, iūtė oraz ytė, a nazwiska kobiet zamężnych zawsze kończą się na ienė. W ostatnich latach zyskała popularność nowa końcówka ė, która może być używana zarówno kobiety zamężne, jak i niezamężne. Jednakże potrzeba trochę czasu, aby stała się powszechna. Obecnie końcówki tej używają jedynie mężatki, głównie celebrytki.

Interesujące jest, że w języku litewskim nie ma mocnych przekleństw. Na przykład używa się wyrazów takich jak rupūžė (ropucha). Kiedy Litwini czują potrzebę przeklinania, używają rosyjskich bądź angielskich przekleństw.

Język litewski tak bardzo nadaje się do tańca...

Trzy kobiety przyjechały do Wilna po raz pierwszy. Po powrocie do domu podzieliły się swoimi wrażeniami z przyjacielem:
– Litewski brzmi tak muzykalnie, jak taniec...
– Dlaczego?
– Ponieważ za każdym razem, gdy autobus się zatrzymuje, pasażerowie mówią: „Lipsi, lipsi, čia-čia-čia”…

„Lipsi, lipsi, čia-čia-čia” – nie są nazwami tańców, lecz skróconymi formami od „ar Jūs lipsite čia?” (Wysiada pan tutaj?).

Historia

Najstarszy znany tekst w języku litewskim to rękopis modlitwy zapisany w egzemplarzu książki „Tractatus sacerdotalis” z 1503 r.

Źródło: Wikimedia Commons

Język litewski jest jednym z dwóch żywych języków bałtyckich, wraz z łotewskim. Obecnie jest on najbardziej archaiczny ze wszystkich żywych języków indoeuropejskich. Uważa się, że spośród języków nowożytnych język litewski jest najbliższy językowi protoindoeuropejskiemu.

„Każdy, kto chce usłyszeć, jak mówili indoeuropejczycy, powinien przyjść i posłuchać litewskiego chłopa”, powiedział słynny francuski językoznawca Antoine Meillet.

W próbach rekonstruowania języka protoindoeuropejskiego przez specjalistów od językoznawstwa indoeuropejskiego współczesny język litewski okazuje się tak samo ważny, jak języki starożytne, takie jak łacina, greka i sanskryt.

Paul Thieme w 1958 porównał przysłowie litewskie Dievas davė dantis; Dievas duos ir duonos i jego łacińskie tłumaczenie Deus dedit dentes; Deus dabit et panem (Bóg dał zęby, Bóg da również chleb) z tym, co (Thieme) określa jako starą formę sanskrytu: Devas adadā t datas; Devas dā t (lub dadā t) api dhā nā s.

Sanskryt i język litewski

Ponieważ zarówno sanskryt, jak i język litewski są bardzo archaiczne, istnieje w nich duża liczba pokrewnych i podobnych słów, o tym samym lub bliskim znaczeniu. Na przykład:

Co więcej, podobny język i jego morfologia: skr. asmi – asi – asti = dosł. ja jestem – ty jesteś – oni są.

Podobieństwo językowe nie wynika z bliskiego pokrewieństwa tych języków (język litewski należy do języków bałtosłowiańskich, a sanskryt do indoaryjskich), ale z tego, że w obu tych językach zachowało się wiele elementów protoindoeuropejskich. Sanskryt, będąc językiem liturgii, nie zmienił się od czasów jego stworzenia, natomiast język litewski, w wyniku okoliczności historycznych i kulturowych, również zmienił się w stosunkowo niewielkim stopniu.

Gramatyka

Język litewski posiada tylko dwie liczby (pojedynczą i mnogą) oraz dwa rodzaje (męski i żeński).

W języku litewskim są 4 czasy (przeszły, przeszły częstotliwy, teraźniejszy, przyszły) oraz trzy koniugacje.

Czas przeszły częstotliwy oznacza, że robiliśmy coś już nie raz w przeszłości: imdavau ir skaitydavau (Zwykłem decydować i czytać (więcej niż raz)).

W języku litewskim jest 7 przypadków (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz), 5 deklinacji rzeczowników i 3 deklinacje przymiotników.

Przymiotnik w języku litewskim może mieć aż do 147 form: 2 rodzaje x 6 przypadków x 2 liczby x 2 formy x 3 stopnie + 3 formy bez rodzaju

Jedną z cech języka litewskiego są pronominalne formy przymiotników. Pronominalna forma przymiotników oznacza, że dana cecha jest szczególna i jednocześnie podkreśla tę cechę: gražus – gražusis (piękny – ten piękny). Pronominalne formy przymiotników są nieznane użytkownikom języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego i wielu innych języków.

Dialekty

Źródło: Wikimedia Commons