Etymologia to nauka o historii słów, ich pochodzeniu i zmianie ich formy oraz znaczenia w miarę upływu czasu. W przypadku języków, posiadających długą historię zapisu, etymolodzy posługują się tekstami, aby móc zrozumieć, jak słowa były używane w przeszłości i kiedy pojawiły się w danym języku. Etymolodzy korzystają również z metod porównawczych, żeby zrekonstruować informacje o językach, na temat których nie ma bezpośrednich danych.

Skąd pochodzą nowe słowa?

Nowe słowa mogą się pojawić w języku dzięki trzem mechanizmom: zapożyczaniu, słowotwórstwu i symbolizmowi fonetycznemu (inaczej fonosemantyce).

Zapożyczenia

Mechanizm zapożyczania polega na przejmowaniu wyrazu z innego języka (tzw. języka-dawcy). Wyrazy przejmowane zwane są zapożyczeniami. Zapożyczenia są bardzo powszechne, np. ponad połowa angielskich słów pochodzi z francuskiego i łaciny, a zapożyczenia z chińskiego stanowią istotną część języków: japońskiego, koreańskiego i wietnamskiego.

Zazwyczaj zapożyczenia są adaptowane pod względem fonologii i pisowni do języka-biorcy. W języku japońskim trudno jest rozpoznać słowa o angielskim pochodzeniu. Na przykład バレーボール (borēboru) (siatkówka) pochodzi od angielskiego słowa „volleyball”, ale v i l, dźwięki nie występujące w języku japońskim, zastąpione zostały odpowiednio przez b i r, na końcu natomiast dodano samogłoskę, ponieważ jedyna spółgłoska, na którą mogą się kończyć słowa w japońskim, to ‘n’. Zmiany te nie zostały wprowadzone rozmyślnie – borēboru powstaje w sposób naturalny, gdy Japończycy usiłują wymówić słowo volleyball zgodnie z zasadami wymowy własnego języka.

Zdarza się, iż zapożyczenie nabiera w języku-biorcy innego znaczenia, niż miało w języku-dawcy. Rosyjskie słowo портфель portfel′, o znaczeniu „teczka”, pochodzi od francuskiego słowa portefeuille, oznaczającego portfel. W wielu językach popularne są pseudoanglicyzmy: niemieckie Handy to „telefon komórkowy”, nie ma więc bezpośredniego powiązania ze znaczeniem angielskiego „handy” (poręczny, przydatny).

Słowa mogą też zostać zapożyczone z powrotem, czyli mogą migrować między językami w obie strony. Na przykład francuskie słowo cinéma zaczerpnięto z greckiego słowa κίνημα kínima, oznaczającego ruch, a później zostało ono przejęte z powrotem z francuskiego do greckiego, ze zmianą pisowni na σινεμά sinemá.

Słowotwórstwo

Istnieje wiele językowych sposobów tworzenia słów. Jeden z nich to derywacja, czyli tworzenie nowego słowa ze słowa już istniejącego, inny polega na tworzeniu wyrazów złożonych, przez łączenie już istniejących.

Jeszcze inne sposoby to konstruowanie akronimów (np. angielskie słowo „radar” wywodzi się ze słów: „radio detection”, czyli radiowe wykrywanie, i „ranging”, czyli namierzanie), skracanie (angielskie słowo „ad” to skrócona forma wyrazu „advertisement”, oznaczającego reklamę) oraz kontaminacja (angielskie słowo „brunch” to połączenie słów „breakfast” i „lunch”).

Więcej informacji na ten temat jest dostępnych na stronie Morfologia.

Symbolizm fonetyczny (fonosemantyka)

Niektóre słowa, takie jak np. „klik”, to przykłady onomatopei.

Jak ewoluują słowa?

Wszystko, co związane z językiem, ewoluuje: wymowa, gramatyka, a także słownictwo. Pojawiają się nowe słowa, stare zanikają, a istniejące ulegają zmianom.

Poznanie historii słów jest względnie proste, kiedy istnieją stare dokumenty pisane, a gdy ich nie ma, językoznawcy rekonstruują dawne języki dzięki porównywaniu języków pochodnych, wywodzących się od wspólnego dawnego języka. Jedną z podstawowych cech ewolucji języka jest regularna zmiana dźwięku: zmiany w wymowie nie wpływają wyłącznie na przypadkowe słowa, lecz na cały język. Na przykład, język, od którego wywodzą się współczesne języki słowiańskie, posiadał głoskę G. Została ona zachowana w większości języków, ale w niektórych, takich jak czeski czy słowacki, stopniowo zmieniła się w głoskę H: słowo oznaczające górę to po rosyjsku i słoweńsku gora, ale w języku czeskim i słowackim hora. Zmiany dźwiękowe nie zawsze są tak proste, ponieważ dźwięki niekiedy są modyfikowane jedynie w określonych kontekstach (na końcu wyrazu, przed samogłoską itd.), ale ich badanie jest główną zasadą wykorzystywaną przez językoznawców do porównywania języków współczesnych i rekonstruowania języków, od których się wywodzą.

Tysiące lat ewolucji mogą zmienić słowa tak bardzo, że nie można ich rozpoznać: protoindoeuropejskie *ḱm̥tóm (symbol * jest używany przez językoznawców do zaznaczenia, że słowo jest zrekonstruowane i nigdy nie odnaleziono go w tekstach), które oznacza „sto”, zmieniło się w tak odmienne słowa, jak: šimtas w litewskim, sto w językach słowiańskich, cent we francuskim, صد sad w perskim oraz εκατό ekató w greckim.

Rekonstrukcja języków stała się trudniejsza na skutek zapożyczeń oraz na skutek zmian znaczeń wyrazów: angielskie słowo „decimate” (dziesiątkować) obecnie oznacza „niszczyć masowo; zabijać wielu, prawie wszystkich”, ale pierwotnie oznaczało „zabijać jednego na (każdych) dziesięciu; zabijać co dziesiatą osobę”, a francuskie słowo travail (praca) pochodzi od łacińskiego słowa tripalium (narzędzie tortur).