Taalfamilies
"Verwantschap onder de talen"
Talen evolueren zoals levende organismen, en talen die afkomstig zijn van dezelfde voorouder (de zogenaamde "proto-taal") maken deel uit van dezelfde taalfamilie. Een taalfamilie kan worden onderverdeeld in verschillende onder-families: bijvoorbeeld het Pools en het Slovaaks zijn beide West-Slavische talen, een onderverdeling van de Slavische talen, die een tak zijn van de grotere Indo-Europese familie.
Vergelijkende taalwetenschap, zoals de naam laat verstaan, vergelijkt talen om hun historische verwantschap vast te stellen. Dit kan gedaan worden door hun fonologie, grammatica en woordenschat te vergelijken, zelfs in gevallen waarin er geen geschreven documenten bestaan van hun voorouders.
Hoe verder talen van elkaar staan, hoe moeilijker het is om te bepalen of er een genetische relatie tussen bestaat. Bijvoorbeeld, geen enkele linguïst betwijfelt dat Spaans en Italiaans verwant zijn, maar het bestaan van de Altaïsche familie (die Turks en Mongools omvat) is controversieel en wordt niet aanvaard door alle taalkundigen. Op dit ogenblik is het gewoon onmogelijk om te weten of alle talen uit een gemeenschappelijke voorouder stammen. Als er een oorspronkelijke menselijke taal bestond, zou die tienduizenden jaren (of nog meer) geleden gesproken zijn. Dit maakt vergelijken uiterst moeilijk, zo niet ondoenbaar.
Lijst van taalfamilies
Taalkundigen hebben meer dan honderd primaire taalfamilies vastgesteld (taalfamilies, waarvan niet bekend is, of ze verband hebben met elkaar). Sommige ervan hebben slechts enkele talen, anderen meer dan duizend. Hier zijn enkele van de grootste taalfamilies van de wereld.
| Taalfamilie | Areaal | Talen |
|---|---|---|
| Indo-Europese talen | Europa tot India, tegenwoordig alle continenten | Meer dan 400 talen worden door bijna 3 miljard mensen gesproken. Zij omvatten de Romaanse talen (Spaans, Italiaans, Frans ...), Germaanse talen (Engels, Duits, Zweeds ...), Baltische en Slavische talen (Russisch, Pools ...), Indo-Arische talen (Perzisch, Hindi, Koerdisch, Bengaals en veel talen die gesproken worden van Turkije tot Noord-India), evenals een aantal andere talen zoals het Grieks en Armeens. |
| Sino-Tibetaanse talen | Azië | Chinese talen, Tibetaans en Burmees |
| Niger-Congo-talen | Afrika ten zuiden van de Sahara | Swahili, Yoruba, Shona, Zulu |
| Afro-Aziatische talen | Midden-Oosten, Noord-Afrika | Semitische talen (Arabsch, Hebreeuws...), Somalisch |
| Austronesische talen | Zuidoost-Azië, Taiwan, de Stille Oceaan, Madagaskar | Meer dan 1000 talen, waaronder Indonesisch, Filipijns, Malagasi, Hawaïaans, Fijisch ... |
| Oeraalse talen | Centraal, Oost-en Noord-Europa, Noord-Azië | Hongaars, Fins, Ests, Sami talen, sommige talen uit Rusland (Udmurt, Mari, Komi...) |
| Altaïsche talen (controversieel) | Turkije tot Siberië | Turkse talen (Turks, Kazachs ...), Mongoolse talen (Mongools, ...), Toengoezische talen (Manchu ...), volgens sommigen behoren hiertoe ook het Japans en Koreaans |
| Dravidische talen | Zuidelijk India | Tamil, Malayalam, Kannada, Telugu |
| Tai-Kadai-talen | Zuidoostelijk Azië | Thai, Lao |
| Austroaziatische talen | Zuidoostelijk Azië | Vietnamees, Khmer |
| Na-Denétalen | Noord-Amerika | Tlingit, Navajo |
| Tupi | Zuid-Amerika | Guarani |
| Kaukasische talen (betwist) | Kaukasus | Drie families. De meest gesproken Kaukasische taal is het Georgisch |
Bijzondere gevallen
Geïsoleerde talen (isolaten)
Een geïsoleerde taal is een "wees": een taal, waarvan niet bewezen is dat ze behoort tot een bekende taalfamilie. Het beste voorbeeld is het Baskisch, dat in Spanje en Frankrijk gesproken wordt. Ook al is het omgeven door Indo-Europese talen, het verschilt er zeer sterk van. Taalkundigen hebben Baskische en andere talen vergeleken, die in Europa, de Kaukasus en zelfs in Amerika gesproken worden, maar een relatie is nooit aangetoond.
Het Koreaans is een andere bekende geïsoleerde taal, hoewel sommige taalkundigen een relatie met de Altaïsche talen of Japans hebben voorgesteld. Japans wordt zelf soms beschouwd als een geïsoleerde taal, maar is best te omschrijven als behorend tot de kleine Japanse taalfamilie, die een paar verwante talen omvat, zoals het Okinawees.
Pidgin- en creooltalen
Een pidgintaal is een vereenvoudigd communicatiesysteem dat ontstaat tussen twee of meer groepen die geen gemeenschappelijke taal hebben. Het komt niet direct voort uit een enkele taal, maar kan bestaan uit elementen van verschillende talen. Als kinderen beginnen een pidgintaal te leren als moedertaal, wordt het een volwaardige, stabiele taal, die creooltaal genoemd wordt.
De meeste tegenwoordig gesproken pidgin- en creooltalen zijn het resultaat van kolonisatie en zijn gebaseerd op het Engels, Frans of Portugees. Een van de meest gesproken creooltalen is het Tok Pisin, een officiële taal van Papoea-Nieuw-Guinea. Het is gebaseerd op het Engels, maar de grammatica is anders en zijn woordenschat omvat woorden geleend uit het Duits, Maleis, Portugees en verschillende lokale talen.