Ar aghaidh chuig an inneachar

Tuircis

Türk dili

Líon na gcainteoirí dúchais

breis is 70 milliún

Teanga oifigiúil i

An Tuirc, an Chipir

Teanga mhionlaigh i

An Mhacadóin, an Rómáin, An Bhoisnia-Heirseagaivéin, an Ghréig, an Iaráic, an Chosaiv

Teanga diaspóra

An Ghearmáin, an Fhrainc, an Ísiltír, Stáit Aontaithe, an Ostair, an Araib Shádach, an Eilvéis, an Astráil, an tSualainn, an Rúis, an Danmhairg, an Ríocht Aontaithe, Ceanada, an Bheilg, an Bhulgáir, an Iodáil, an Asarbaiseáin ...

Aibítir
Laidin, 29 litir, 21 chonsan agus 8 nguta
Tuisil gramadaí
6
Cód teanga
tr, tur
Saintréitheacht theangeolaíoch
gleanúna , armóin gutaí , forainm ar lár , SOV
Fine teangacha
Brainse Oghuz na dteangacha Tuirciceacha
Líon na gcanúintí
Ní fios líon na gcanúintí

An focal is sia

ademimerkeziyetçilik
dílárú

Focal nó abairt aisteach

muvaffakiyetsizleştiricileştiri­veremeyebilecekleri­mizdenmişsinizcesine
Amhail is dá mbeifeá ina measc siúd nárbh éasca dúinn a iompú ina dhéantóir na nithe ná héiríonn leo.
San fhocal féideartha is faide (agus gach iarmhír) tá 70 litir:

Réamhrá

Tá dearcadh coitianta Turcach go bhfuil teanga choitianta amháin Tuircise (Türkçe) atá roinnte ina mórchanúintí (lehçe), amhail Tuircis Chasach (Kazak Türkçesi), Tuircis Úisbéiceach (Özbek Türkçesi) agus Tuircis na Tuirce (Türkiye Türkçesi). De réir an amharcphointe seo, ná haontaíonn formhór na dteangeolaithe leis, tá an Tuircis (is é sin, an teanga Thuirciceach choitianta) ar cheann de na teangacha is mó ar domhan agus beagnach 200 milliún cainteoir aici.

Córas scríbhneoireachta agus fuaimniú

  • a
  • b
  • c
  • ç
  • d
  • e
  • f
  • g
  • ğ
  • h
  • ı
  • i
  • j
  • k
  • l
  • m
  • n
  • o
  • ö
  • p
  • r
  • s
  • ş
  • t
  • u
  • ü
  • v
  • y
  • z

Tugadh isteach aibítir na Laidine in 1928. Ní fhreagraíonn na córais scríbhneoireachta a bhíodh ann, mar shampla an aibítir rúnach, nó Uyghur nó an scriopt Arabach, d'aibítir na Tuircise nua-aimseartha, atá comhdhéanta de 21 chonsain agus 8 nguta ghearra. Níl aon ghutaí fada nó défhoghair. Is í an sprioc a bhí ag athchóiriú teanga Atatürk nasc níos dlúithe idir scríobh agus urlabhra a chruthú: Benim adım Mustafa [benim adɯm Mustafa] ('Is é Mustafa m'ainm').

Ar cheann de na gnéithe is sainiúla sa Tuircis tá armóin gutaí, lena n-áirítear na freasúraí:

  • tosaigh vs cúl: temizleyeceğim (Glanfaidh mé)
  • ard vs íseal: ısıtıcı (téitheoir)
  • cruinn vs neamhchruinn: görüşürüz (slán go fóill)
Tosach Cúl
Neamhchruinn Cruinn Neamhchruinn Cruinn
Ard -o i ü ı u
Íseal -o e ö a o

Mar shampla, san abairt görüşürüz (slán go fóill, lit feicfimid a chéile) tá an fhréamhgör- (féach) agus trí iarmhír éagsúla, a bhfuil ceithre leagan ag gach ceann acu: -ış/iş/uş/üş (Cómhalartach) -ır/ir/ur/ür (éigríochta) -ız/iz/uz/üz (1 Iolra). Athraíonn na gutaí sna hiarmhíreanna de réir an ghuta sa fhréamh. An seicheamh céanna iarmhíreanna arna chur le fréamhacha éagsúla, tugann sé leaganacha éagsúla:

  • al- (glac): alışırız (rachaimid i dtaithí ar)
  • sev- (grá): sevişiriz (déanfaimid grá lena chéile)
  • konuş- (labhair): konuşuruz (labharfaimid)

Gramadach

Teanga ghleanúna is ea anTuircis, murab ionann is formhór na dteangacha Eorpacha. Ciallaíonn sé sin go gcuirtear iarmhíreanna gramadaí le fréamh dho-athraithe focail.Tá a brí gramadaí féin ag gach iarmhír. Is féidir breis is iarmhír amháin a chur leis an bhfocal, mar atá sa sampla thíos:

  • ev
    teach
  • evler
    tithe
  • evlenmek
    pós
  • evim
    mo theach
  • evlerim
    mo thithe
  • evlendik
    phósamar
  • evimde
    i mo theach
  • evlerimde
    i mo thithe
  • evlendirecekler
    pósfaidh siad

Níl aon inscne gramadaí sa Tuircis ionas gur féidir an focal arkadaş (cara) a úsáid d'fhir agus do mhná araon. Níl aon alt sonrach ach úsáidtear an uimhir bir (a haon) mar alt neamhshonrach. Léirítear an uimhir iolra leis an iarmhír -lar/ler (ag brath ar armóin na ngutaí), mar atá i evler (tithe) agus atlar (capaill). Tá sé thuiseal sa Tuircis, ainmneach, ginideach, tabharthach, áinsíoch, áitreabhach, ochslaíoch. Braitheann an guta san iarmhír ar armóin na ngutaí:

teach capall dochtúir aisteoir
Ainmneach ev at doktor aktör
Ginideach evin atın doktorun aktörün
Tabharthach eve ata doktora aktöre
Áinsíoch evi atı doktoru aktörü
Áitreabhach evde atta doktorda aktörde
Ochslaíoch evden attan doktordan aktörden

Leanann na briathra an patrún fréamh-gné/aimsir-iarmhír phearsanta, mar shampla oyna-dı-m (D'imir mé). Déantar an diúltú leis an iarmhír dhiúltach -ma/me i ndiaidh na fréimhe, mar shampla oyna-ma-dı-m (Níor imir mé). I gcás ceisteanna, úsáidtear an mhír mı/mi/mu/mü, mar shampla oynadım mı? (Ar imir mé?). Tá cúig bhunaimsir sa Tuircis: láithreach, fáistineach, éigríochta, caite, caite claoninsinte. Úsáidtear an ceann deireanach nuair ná fuil an cainteoir ar an eolas má tá an abairt fíor nó ná fuil, mar shampla, Ali evlenmiş (deirtear gur phós Ali).

yapmak (déan)

Uatha Iolra
1ad pearsa 2ra pearsa 3ú pearsa 1ad pearsa 2ra pearsa 3ú pearsa
Láithreach yapıyorum yapıyorsun yapıyor yapıyoruz yapıyorsunuz yapıyorlar
Fáistineach yapacağım yapacaksın yapacak yapacağız yapacaksınız yapacaklar
Éigríochta yaparım yaparsın yapar yaparız yaparsınız yaparlar
Caite sonrach yaptım yaptın yaptı yaptık yaptınız yaptılar
Caite tátalach yapmışım yapmışsın yapmış yapmışız yapmışsınız yapmışlar

Déanmhas focal agus foclóir

Fréamhacha focail do-athraithe a dhéanann croílár an fhoclóra. Na fréamhacha is sine, de ghnáth is fréamhacha aonsiollacha iad de na cineálacha VC, CV, CVC nó CVCC, dá bhrí sin tá teorainn le líon na bhfréamhacha. Déantar focail nua trí iarmhíreanna a chur le fréamhacha na bhfocal atá ann cheana féin, mar shampla:

  • sev-
    grá
  • sevmek
    gráigh, is maith le
  • sevişmek
    déan grá
  • sevinmek
    déan gairdeas
  • sevinç
    áthas
  • sevindirici
    áthasach
  • sevgi
    grá cion
  • sevgili
    muirnín, stór
  • sevimli
    grámhar
  • sevecen
    ceanúil
  • sevici
    leispiach

Eamhnú sa Tuircis

Tá eamhnú ar bhealach an-choitianta chun brí focail a threisiú sa Tuircis. Tá roinnt cineálacha:

  • le táthmhír eamhnaithe: beyaz (bán) - bembeyaz (an-bhán), mavi (gorm) - masmavi (an-ghorm)
  • le hathrá an fhocail chéanna: parça (píosa) - parça parça (i bpíosaí), yavaş (mall) - yavaş yavaş (mall, go han-mhall)
  • le hathrá an fhocail chéanna agus athrú ar an gcéad fhuaim go m: kahve (caife) - kahve mahve (caife agus deochanna den chineál céanna), çanta (mála) - çanta manta (mála agus rudaí den chineál céanna)
  • trí fhocal den chineál céanna a chur leis: kırık (briste) - kırık dökük (briste, scartáilte)
  • trí fhocal den chineál céanna ach nach ann dó go fóill a chur leis: eğri (lúbtha) - eğri büğrü (freangach)
  • trí dhá fhocal nach ann dóibh a chur le chéile : abur cubur (bia beagmhaitheasa), ıvır zıvır (giuirléidí), cicili bicili (rómhaisithe)

Úsáidtear eamhnú freisin san fhuaimfhoclaíocht: çıtır çıtır (a úsáidtear nuair a itheann duine bia briosc), şapır şapır (a úsáidtear nuair a itheann nó a phógann duine éigin os ard). Is féidir é a úsáid freisin do roinnt gnéithe amhairc de rudaí: pırıl pırıl (lonrach). Cé go bhfuil na leaganacha thuasluaite an-choitianta, tá na patrúin seasta (seachas do ghrúpa C) agus tá teorainn le míreanna nua a chruthú.

Focail théamacha

miyav

hav

kikiriki

mö

me

Seanfhocail agus nathanna traidisiúnta atá greannmhar nó corr

Hatır için çiğ tavuk yenir. Sicín amh a ithe ar son duine éigin. Déanfaimid gach rud dár gcairde.

Armut piş, ağzıma düş. Piorra, beirigh é, agus titeadh sé i mo bhéal. A úsáidtear le cur síos ar dhearcadh na ndaoine leisciúla.

Beş parmak bir değil. Ní méar amháin cúig mhéar. A bhealach féin ag cách.

Parayı veren düdüğü çalar. An té a íocann, is é a shéideann an fheadóg. An té a íocann, is é a roghnaíonn.

Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. An té a insíonn an fhírinne, díbrítear as naoi sráidbhaile é. Tarraingíonn an fhírinne trioblóid./ Ní hí an mhacántacht an beartas is fearr i gcónaí.

Ar ais go barr