niderlandzki
Nederlands, Vlaams
Liczba rodzimych mówców
21 milionów (plus 5 - 6 milionów użytkowników Afrikaans)
Oficjalny język
Holandia, Belgia, Surinam, Aruba, Curaçao, Sint Maarten; UE, Unia Narodów Południowoamerykańskich, nieoficjalnie używany we Wspólnocie Karaibskiej
Język mniejszości
Francja (20 - 40.000), Niemcy (Kleve, Ostbergisch)
Język diaspory
USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia
Alfabet
26 + IJ
26 + IJ
Przypadki
0
0
Kod językowy
nl, nld, dut
nl, nld, dut
Typologia językowa
umiarkowanie fleksyjny , tworzenie złożeń (compositów) , SOV /V2
umiarkowanie fleksyjny , tworzenie złożeń (compositów) , SOV /V2
Rodzina językowa
indoeuropejska, zachodniogermańska, dolnofrankońska – pośrednia pozycja pomiędzy angielskim a niemieckim
indoeuropejska, zachodniogermańska, dolnofrankońska – pośrednia pozycja pomiędzy angielskim a niemieckim
Liczba dialektów
Trzy główne grupy: 1. (dolno) frankoński 2. limburski 3. (dolno) saksoński lub nedersaksisch [zachodni dolnoniemiecki]
Trzy główne grupy: 1. (dolno) frankoński 2. limburski 3. (dolno) saksoński lub nedersaksisch [zachodni dolnoniemiecki]
Najdłuższy wyraz
ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties
organizacje współpracujące ze sobą na rzecz rozwoju
meervoudigepersoonlijkheidsstoornis
osobowość mnoga
hippopotomonstrosesquippedaliofobie
fobia długich wyrazów
Ciekawy wyraz lub zdanie
Ui, uien, eeuwen
same samogłoski, [-n] nie jest wymawiane
tweeën / ideeën
wyrazy z potrójnym e
Aa
najkrótsza nazwa miejsca
Wprowadzenie
Język niderlandzki jest językiem pluricentrycznym, który podlegał szczególnemu rozwojowi na różnych terytoriach. Północna jego odmiana (niderlandzki, holenderski niderlandzki) jest dominująca i wiodąca dla innych, które mają tendencję do zbiegania się z nią w mniejszym lub większym stopniu.
Afrikaans – język siostrzany
Jedynym wciąż szeroko używanym kreolem opartym na języku niderlandzkim jest afrikaans, jeden z jedenastu języków oficjalnych w RPA. Jest on także jednym z niewielu kreoli, które stały się językami literackimi i urosły do rangi języka standardowego i literackiego. Choć afrikaans i niderlandzki są w dużym stopniu wzajemnie zrozumiałe, pozostają one wyraźnie odrębnymi językami.
Historia
-
< 1150
stary dolnofrankoński
słabo zaświadczony
-
1150 – 1550
średnioniderlandzki
używany w wielu dokumentach i trochę w literaturze
-
1550 - 1849
wczesny nowoniderlandzki
literatura i nauka
-
1637
Tłumaczenie Biblii (Statenbijbel), S. Stevin tworzy terminologię naukową, Złoty Wiek kultury niderlandzkiej
-
> 1849
nowoniderlandzki
-
1849
Kongres w Gent
-
1863
Pierwsza powszechna ortografia
-
1934
Reforma pisowni Marchanta - zniesione końcówki przypadków
-
2006
Dostosowanie pisowni i alternatywna („biała”) ortografia
System pisma i wymowa
Niełatwo jest stwierdzić ile liter posiada alfabet niderlandzki. W najważniejszych podręcznikach do ortografii liczba liter nie jest nawet podana! Najbardziej powszechna lista zawiera 26 liter, jednak q, x i y są używane tylko w zapożyczeniach. Kontrowersyjne jest również to, czy dwuznak „IJ, ij” (tak jak w IJsland – Islandia) ma być czy też nie osobną literą. W języku niderlandzkim używa się szerokiej gamy znaków diakrytycznych, których jest około 15 (zobacz na rysunku poniżej). Nie są one jednak uważane za odrębne litery. Osoba dobrze pisząca w języku niderlandzkim powinna cechować się dobrą znajomością języka angielskiego, gdyż nie ma tam odpowiedników takich zapożyczeń jak baby, privacy itd. Swoistą cechą ortografii języka niderlandzkiego jest kombinacja liter „ ‘s- ” — ‘s-Gravenhage, ‘s-Hertogenbosch, występująca tylko w tym języku.
- â
- a
- à
- á
- b
- c
- d
- è
- ë
- é
- ê
- e
- f
- g
- h
- í
- i
- ï
- j
- k
- l
- m
- n
- ö
- ó
- o
- p
- q
- r
- s
- t
- ü
- u
- v
- w
- x
- y
- z
Język niderlandzki ma około 40 dźwięków (fonemów): 24 spółgłoski i 16 samogłosek, włączając w to 4 dyftongi. Rozróżnienie pomiędzy długimi a krótkimi samogłoskami jest bardzo ważne. Księga rekordów Guinessa wymienia niderlandzki dialekt weert jako system językowy z największą na świecie liczbą samogłosek.
Jednym z najtrudniejszych dźwięków dla uczących się języka niderlandzkiego jest wymowa dyftongu ui ([œy] = „cebula”), a także rozróżnianie dźwięków f i v (ten ostatni jest charakterystyczny dla niderlandzkiego; problem polega na tym, że podstawowym wyznacznikiem tych różnic nie jest drganie strun głosowych tylko względna długość fonemu) i różne dźwięki h (g [ɣ], ch [x] oraz h – chaos, lach, hoog).
Słowotwórstwo i słownictwo
Leksykon języka niderlandzkiego jest w przeważającej mierze germański z dużą liczbą słów łacińskich, niemieckich, francuskich i angielskich – mniej więcej w tym porządku w czasie i liczbie zapożyczeń. Jednak najpiękniejszą część bogactwa języka niderlandzkiego stanowią nie same słowa lecz obrazowe i zaskakujące powiedzenia, metafory i idiomy, nadające temu językowi jakby wymiaru wizualnego. Zjawisko to nosi nazwę beeldspraak (obrazowa mowa) i jest ono wysoko cenione w każdym rodzaju narracji. Wyrażeń tych nie da się w większości przetłumaczyć na inne języki.
Holendrzy są znani między innymi z tego, że mają bzika na punkcie łyżwiarstwa i z tego powodu wielu słów z tej dziedziny nie można przetłumaczyć. Spora część tych słów pochodzi z języka fryzyjskiego. Przykładem tego jest słowo klunen, które oznacza „przejście na łyżwach przez fragment ziemi pomiędzy dwoma obszarami pokrytymi lodem”. Koek-en-zopie znaczy „kawałek ciasta i gorący napój spożywane podczas jazdy na łyżwach lub miejsce, w którym są one sprzedawane”. Inne nieprzetłumaczalne terminy wiążą się z wodą, kanałami, zaporami, stawami, jeziorami, itd., gdyż woda jest wszech determinującym czynnikiem w życiu tego narodu, który żyje na terenach znajdujących się poniżej poziomu morza. Niektóre z tych słów przeszły do innych języków, takie jak bulwar (pierwotnie bolwerk – „szaniec, bastion, barykada”, „konstrukcja o charakterze obronnym przed fortecą”), manekin (pierwotnie z języka flamandzkiego: {sound4) – „chłopiec, młodzianek, młody człowiek, mały chłopiec, chłopak”), boss (pierwotnie: baas). Wiele terminów morskich i marynarskich w języku angielskim i rosyjskim pochodzi właśnie z języka niderlandzkiego, np. szkorbut (z scheerbuik – „chory brzuch”). No i oczywiście każdy zna polder i tulipany, a w angielskim – klomps (holenderskie drewniaki) i dike (grobla).
-
ja
tak
-
nee
nie
-
man
człowiek
-
dank (u)
dzięki
-
taal
język
Wyrazy tematyczne
Zabawne lub dziwne przysłowia i idiomy
