System pisma i wymowa

Duński alfabet ma 29 liter, z niełacińskimi æ, ø, å na końcu. Litera ‘y’ zastępuje ‘ü’ a ‘q’, ‘w’, ‘x’ używane są wyłącznie w wyrazach obcego pochodzenia. Będąc samogłoskami z umlautem, æ oraz ø już są wyjątkowe (odpowiadają ä oraz ö w niektórych innych językach), ale to tzw. „kółkowe a” (bolle-å) tak naprawdę określa duński jako język skandynawski.

Trudno określić, kiedy wikiński staronordyjski przekształcił się w duński, ale jako najstarsza monarchia na świecie, Dania może pochwalić się nieprzerwaną linią 54 królów (a w dzisiejszych czasach także królowych), z których każdy mówił trochę bardziej po duńsku (a niektórzy, niestety, po dolnoniemiecku). Syn pierwszego oficjalnego króla, Gorma Starego – a raczej jego murarz – użył pisma runicznego, by uhonorować swoich rodziców (i siebie) na słynnych kamieniach z Jellinge mniej więcej 1050 lat temu:

haraltr (Harald) * kunukR (król) * baþ (nakazał/prosił) * kaurua (wyciąć/wyryć) * kubl (kamień/pomnik) * þausi * aft (po) * kurm faþur sin (ojcu swoim Gormie) * auk aft (i po) * þąurui (Tyrze) * muþur (matce) * sina (jego) * sa (ten) haraltr (Harald) * ias (który) * sąR (sam) * uan (zdobył) * tanmaurk ala (Danię całą) * auk nuruiak (i Norwegię) * auk tani karþi kristną (i uczynił Duńczyków chrześcijanami)

W systemie dźwiękowym duńskiego silnie przeważają samogłoski, przy 17 spółgłoskach w stosunku do 15 krótkich samogłosek, 12 długich i 25 dyftongów . Słynnym przykładem jest zdanie æ ø i æ å w zachodnich dialektach oznaczające „wyspa (określona) na rzece (określonej)”. Spółgłoski często używane są wyłącznie do modyfikacji tonu i długości samogłoski i nie są wymawiane. Dlatego też ‘g’ jest nieme w kugle ([ku:le], „kula”) a w mig tworzy dyftong ([mai], „mnie”). Najbardziej niezwykłym dźwiękiem w duńskim jest zwarcie krtaniowe (jak w arabskim), ale zwykle brzmi jak skrzeczenie. Zwarcie krtaniowe odpowiada akcentowi tonicznemu w szwedzkim i jest czasem jedyną cechą odróżniającą wyrazy, np. hun ([hun], „ona”) oraz hund ([hun'], „pies”). Ponieważ zwarcia nie oznacza się w piśmie, bardzo trudno jest się go nauczyć i jest to dobry „test szpiegowski” na bycie użytkownikiem rodzimym. Inną specyficzną cechą duńskiego jest wymawianie ‘tak’ na wdechu: ja. Używane jest przez słuchającego w rozmowie jako narzędzie wspierające, sygnalizujące uwagę, zgodę i współczucie. Kobiety używają go dużo częściej niż mężczyźni, a niektóre są nawet w stanie wypowiedzieć krótkie zdania na wdechu.