rumunjski

Limba română

Broj izvornih govornika

oko 24 milijuna (u Rumunjskoj i Moldaviji)

Službeni jezik u

Rumunjskoj, Moldaviji (Pridnjestrovje), EU

Manjinski jezik u

Srbiji, Mađarskoj

Jezik dijaspore u

Italiji, Španjolskoj, Portugalu, SAD, Njemačkoj, Britaniji, Kanadi, Austriji, Francuskoj, Belgiji, Cipru, Australiji, Irskoj

Abeceda
latinica / 31 slovo, ćirilica koja se koristi u Pridnjestrovju

Gramatički padeži
2

Jezični kod
ro, rum, ron

Lingvistička tipologija
Flektivan , pro-drop , SPO

Jezične porodice
indoeuropski, romanski

Broj dijalekata
3 velike grupe (arumunjska, meglenorumunjska, istroromanska)

Najduža riječ

pneumonoultramicroscopicsilicovolcaniconioză

pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis

44 slova

Čudna riječ ili rečenica

acioaiei

amalgam

riječ od 8 slova sa samo jednim suglasnikom

Uvod

Termin "rumunjski" se ponekad upotrebljava u općenitijem smislu koji obuhvaća 4 jezika ili dijalekta: dačkorumunjski, meglenorumunjski, arumunjski i istroromanski. 4 jezika, koji se međusobno teško razumiju, su romanski jezici koji su se govorili sjeverno i južno od Dunava prije dolaska Slavena. Ta četiri još zovemo i istočnoromanskim jezcima. Kad se koristi termin "rumunjski" u tom širem značenju, tada dačkorumunjski znači sadašnji rumunjski.

Povijest

Rumunjski potiče od vulgarnog latinskog koji se raširio u Daciji u prvim stoljećima nove ere. Povijest istočnih romanskih jezika između 3. i 10. stoljeća, kada je područjem dominirao Bizant, nije poznata.

Rumnjskim se nije pisalo tijekom srednjeg vijeka a pojavljuje se u pisanim dokumentima početkom 16. stoljeća.

Najstariji poznati zapisani dokument na rumunjskom je Neacșu-ovo pismo (1521.) napisano ćirilicom. Upotreba ćirilice je trajala paralelno s latinicom do 1860. kad je službeno uveden rumunjski latinički pravopis.

Odnos s moldavskim

Ideju da je moldavski jezik poseban jezik su snažno podupirali u Moldavskoj Sovjetskoj Socijalističkoj Republici (stvorenoj 1924.). To je uključivalo i ćirličku abecedu kojom se pisalo. Godine 1932. su pisanje promijenili u latinicu i proglašen je pravopis isti kao i rumunjski. To se promijenilo 1938. kad je ćirilica ponovno postala službenom. To je trajalo u Sovjetskoj Moldavskoj Socijalističkoj Republici (koja uključuje i Bezarabiju što ju je Rumunjska anektirala 1940. godine) sve od 1940. do 1989. kad su ponovno proglasili latinicu kao službeno pismo. 1991. se je promijenilo ime od Republica Sovietică Socialistă Moldovenească (Moldavska Sovjetska Socijalistička Republika) u Republica Moldova (Republika Moldova) što je razlog za dvostruko ime: Moldavijha/Moldova na nekim jezicima.

Pokrajina Pridnjestrovje koja tendira osamostaljenju i dalje koristi ćirilicu te naziva jezik moldavskim.

Pismo i izgovor

Ă ă – "a" s okruglim dijakritičkim znakom za glas /ə/
Â â – "a" s cirkumfleksom za glas /ɨ/
Î î – "i" s cirkumfleksom za glas /ɨ/
Ș ș – "s" sa zarezom za glas /ʃ/
Ț ț – "t" sa zarezom za glas /t͡s/

Slovo â se javlja samo u sredini riječi: kao veliko slovo se javlja samo u riječima koje su u cjelosti pisane velikim slovima.

Slova î i â imaju istu funkciju. Postoje dva slova zbog povijesnih razloga koji pokazuju latinsko podrijetlo jezika.

Moldavska ćirilička abeceda

A Б В Г Д Е Ж Ӂ З И Й К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Ы Ь Э Ю Я

а б в г д е ж ӂ з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш ы ь э ю я

Gramatika

Rumunjski je jedini romanski jezik na kojem su određeni članovi enklitički: oni se lijepe na kraj riječi (kao na skandinavskim jezicima, makedonskom i bugarskom) umjesto da su ispred riječi. Kao i kod drugih romanskih jezika, razvili su se od latinskih pokaznih zamjenica.

Rumunjske imenice imaju jedan od tri roda: muški, ženski i srednji. Imenice srednjeg roda se ponašaju u jednini kao muške a u množini kao ženske imenice. To je drugačije nego na latinskom gdje imenice srednjeg roda predstavljaju posebnu grupu.

Imenice čiji osnovni oblik (nominativ jednine bez člana) završava na suglasnik ili na polusamoglasnik -u su večinom muškog ili srednjeg roda; ako završavaju na -ă ili -a, obično su ženskog roda.

Muški rod	Ženski	Srednji rod
om muškarac	bunică baka	drum put
bou vol	carte knjiga	cadou poklon
copac stablo	cafea mačka	exemplu primjer

Rumunjski je naslijedio od latinskog pet padeža: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ i vokativ. Morfološki su nominativ i akuzativ jednaki kod imenica a slično je i s genitivom te dativom koji imaju iste oblike (osim kod osobnih zamjenica). Vokativ se normalno koristi samo s imenicama koje znače ljude ili stvari koje se direktno oslovljava a moderna je tendencija da se umjesto vokativa koristi nominativ.

s određenim članom

	Jednina	Množina
Nominativ Akuzativ	Muški rod
	băiatul dječak	băieții
	Ženski
	mama majka	mamele
	Srednji rod
	oul jaje	ouăle
Genitiv Dativ	Muški rod
	băiatului	băieților
	Ženski
	mamei	mamelor
	Srednji rod
	oului	ouălor

bez određenog člana

	Jednina	Množina
Nominativ Akuzativ	Muški rod
	băiat	băieți
	Ženski
	mamă	mame
	Srednji rod
	ou	ouă
Genitiv Dativ	Muški rod
	băiat	băieți
	Ženski
	mame	mame
	Srednji rod
	ou	ouă

	Jednina	Množina
Vokativ	Muški rod
	băiatule/băiete	băieților
	Ženski
	mamo	mamelor
	Srednji rod
	oule	ouălor

Dijalekti

Varijante se rumunjskog uglavnom razlikuju fonetski. Rumunji ih sami zovu akcentima.

Rumunjski dijalekti se dijele na 2 glavne grupe: sjeverne i južne.

Južna grupa ima samo jednog člana:
- Vlaški poddijalekt
Sjeverna se grupa sastoji od više poddijalekata.
- moldavski poddijalekt
- banatski poddijalekt
- grupa razdijeljenih i prelaznih varijanata

Teško izgovorljive riječi (jezikolomke)

Pipotele priponite în panoplia paralelipipedelor pompau pipăind pampoanele laptopurilor.
Mormolocii momiți mimetic comemoraseră ramificațiile milimetrice în magazin în dendometacinul lucidității memorialisticii înmărmurite numismatic.
Am o vâjâitoare care vâjâie ca un avion vâjâitor. Vâjâie tare vâjâitoarea, dar mai tare vâjâie avionul vâjâietor.
Când am zis c-am zis c-om zice, că tu zici c-am zis c-om zice, nici n-am zis c-am zis c-om zice, da tu zici c-am zis c-om zice.
Știu că știu că știu că-i știucă şi mai știu că știu că muşcă.

Lingvopedija