Ungáiris
Magyar nyelv
Líon na gcainteoirí dúchais
thart ar 15 milliún
Teanga oifigiúil i
An Ungáir: beagnach 10 milliún cainteoir
Teanga mhionlaigh i
An Rómáin (2 m), An tSlóvaic (1 m), An Úcráin (250 000), an tSeirbia, an Chróit, an tSlóivéin (le chéile, thart ar 700 000) agus an Ostair (50 000), teanga réigiúnach sa tSlóvaic, an tSeirbia agus sa tSlóivéin.
Teanga diaspóra
Stáit Aontaithe Mheiriceá, Ceanada, Iosrael, an Ghearmáin, an Fhrainc, an Ríocht Aontaithe, an Bhrasaíl, an Rúis, an Astráil, an Airgintín, an tSile agus tíortha eile
Aibítir
44 (aibítir na Laidne + á é í ó ö ő ú ü ű)
44 (aibítir na Laidne + á é í ó ö ő ú ü ű)
Tuisil gramadaí
18
18
Cód teanga
hu, hun
hu, hun
Saintréitheacht theangeolaíoch
gleanúna , cumascach , armóin gutaí , forainm ar lár , ord na bhfocal saor , SVO /SOV
gleanúna , cumascach , armóin gutaí , forainm ar lár , ord na bhfocal saor , SVO /SOV
Fine teangacha
teanga Úgrach, an ceann is mó de na teangacha Fionn-Úgracha (taobh istigh den fhine teanga Úralach)
teanga Úgrach, an ceann is mó de na teangacha Fionn-Úgracha (taobh istigh den fhine teanga Úralach)
Líon na gcanúintí
10
10
An focal is sia
folyamatellenőrzésiügyosztályvezetőhelyettesképesítésvizsgálat
fiosrúchán ar cháilíocht do leas-cheann na roinne maidir le rialú próisis
megszentségteleníthetetlenség
gné na do-thruaillitheachta
Focal nó abairt aisteach
Úsáideann an Ungáiris a lán fuaimeanna e, agus tá cluiche teanga Esperente ná fuil ann ach focail ná fuil de ghuta ach e iontu a úsáid, m.sh.
Egy remek rendszer, mellyel embereket, meg rengeteg elemet megkereshetsz.
Córas iontach a chabhraíonn leat teacht ar dhaoine agus go leor rudaí eile. (Idirlíon)
Lelkesen egekbe menetel hegyekben.
tá sé ag dreapadh an tsléibhe le díograis
Abairt agus gan ach ö /ø/ inti:
Öt török öt görögöt dögönyöz örökös örömök között.
tá cúigear Turcach ag bualadh cúigear Gréagach agus pléisiúr síoraí acu
Fíricí suimiúla
Tá an t-ord ainm, seoladh agus dáta éagsúil le teangacha eile na hEorpa:
-
Sloinne + ainm:
Kovács Mária, Kiss Péter -
Baile, sráid, uimhir:
Budapest, Gizella utca 3 -
Bliain, mí, lá:
2013.08.10.
Stair
Tá stair na mílte bliain taobh thiar den Ungáiris, a tháinig as an Áise. Is teanga Fhionn-Úgrach í, dar le formhór na n-eolaithe, ach tá teoiricí eile chomh maith. Scar sí le formhór na dteangacha eile Fionn-Úgracha thart ar 3000 bliain ó shin in aice leis na sléibhte Ural. Tá tionchar mór na dteangacha Tuirciceach uirthi. Níl aon doiciméad scríofa ó thréimhse réamhstairiúil na hUngáirise.
Tá cosúlacht leis an bhFionlainnis ag an struchtúr gleanúna agus ag cuid den stór focal bunúsach (na focail kéz 'lámh', vér 'fuil', ló 'capall', hal 'iasc', víz 'uisce', srl.). Féach freisin focail ghaolmhara sna Teangacha Fionn-Úgracha. Rianaítear cuid mhaith den stoc focal ársa ó na teangacha Tuirciceacha, m.sh. {sound6 } 'torthaí', alma 'úll', búza 'cruithneacht', sajt 'cáis', sör 'beoir ", bor' fíon ', disznó' muc '.
Córas scríbhneoireachta agus fuaimniú
- a
- á
- b
- c
- cs
- d
- e
- é
- f
- g
- gy
- h
- i
- í
- j
- k
- l
- ly
- m
- n
- ny
- o
- ó
- ö
- ő
- p
- q
- r
- s
- sz
- t
- ty
- u
- ú
- ü
- ű
- v
- w
- x
- y
- z
- zs
Athraíodh script na Sean-Ungáirise, an aibítir {sound1 } (script rúnach - ó dheas go clé) mar a thugtar uirthi, go dtí aibítir na Laidine agus an chéad rí Ungárach Stiofán I i réim (997-1038 AD).
Foinse: Wikimedia Commons
Tá 14 ghuta agus 25 chonsan in aibítir na Laidine agus 9 litir ina bhfuil síntí fada san Ungáiris (á, é, í, ó, ö, ő, ú, ü, ű).
Tá leagan gearr agus leagan fada ag gach guta, a thaispeántar le 'síndadh fada' ar an litir. Fainic kor = 'aois' - kór = 'tinneas'!
| Litir | Sampla |
|---|---|
| a | nagy (mór) |
| á | lány (cailín) |
| e | nem (ní ) |
| é | szép (álainn) |
| i | kicsi (beag) |
| í | ír (scríobh) |
| o | mozi (scannán) |
| ó | jó (maith) |
| ö | jön (tar) |
| ő | főnök (saoiste) |
| u | kutya (madra ) |
| ú | úgy (mar sin) |
| ü | ügy (gnó) |
| ű | sűrű (dlúth) |
Is féidir le gach consan leagan fada a bheith aige, ach ní ag tús focail (m.sh. ebben 'sa...seo', szebb 'níos deise'). Aire megy = 'téann' - {sound4 } 'silín (géar)'!
| Litir | Sampla |
|---|---|
| p | szép (álainn) |
| b | barát (cara ) |
| t | téma (ábhar) |
| d | dél (nóin) |
| ty | tyúk (cearc) |
| gy | gyerek (páiste) |
| k | kicsi (beag) |
| g | hideg (fuar) |
| f | fa (crann) |
| v | van (tá) |
| sz | szép (álainn) |
| z | az (an) |
| s | és (agus ) |
| zs | zsák (mála) |
| h | hír (nuacht) |
| c | cél (cuspóir ) |
| cs | csak (...amháin) |
| dz | edz (cruaigh) |
| dzs | dzsessz (snagcheol) |
| m | ma (inniu) |
| n | nem (ní ) |
| ny | anya (máthair) |
| l | lány (cailín) |
| r | ír (scríobh) |
| j, ly | jön, lyuk (tar, poll) |
Tá fuaimniú na hUngáirise rialta, mín.
Gramadach
Tá struchtúr ar leith ag an Ungáiris, .i. cuirtear formhór na bhfeidhmeanna gramadaí agus comhréire in iúl trí mhíreanna a ghreamaítear le fréamh na mbunfhocal (teanga ghleanúna).
Ciallaíonn carachtar gleanúna na hUngáirise go mbíonn focail comhdhéanta go minic de mhíreanna focal éagsúla (moirféimí) a bhfuil a gcuid feidhmeanna féin acu. Glacann siad an ról a bhíonn ag focail ar leith cosúil le réamhfhocail nó aidiachtaí sealbhacha, i measc nithe eile, sna teangacha Ind-Eorpacha.
Is féidir ainmfhocal a dhéanamh mar a leanas: iarmhír iolra nó iarmhír shealbhach (arb ionann mo, do, a {/} i etc), an iarmhír sealbhóir agus na froircinn tuiseal a leanas leis an bhfocal bunúsach (féach barátoméban).
Seo thíos na 18 bhfoirceann tuisil (tá a líon á phlé):
| Foirceann | Sampla | |
|---|---|---|
| Ainmneach | /- | barát (cara) |
| Áinsíoch | -t/at/ot/et/öt | barátot (cara + áinsíoch) |
| Tabharthach | -nak/nek | barátnak (do chara ) |
| Uirliseach | -val/vel | baráttal (le cara) |
| Cúisíoch-deiridh | -ért | barátért (ar son cara ) |
| Aistreánach-fíorasach | -vá/vé | baráttá (ina chara/ina cara) |
| Áitreabhach/tuiseal le "i" | -ban/ben | barátban (i gcara) |
| Tabharthach/tuiseal le "ar" | -n/on/en/ön | baráton (ar chara) |
| Tabharthach/tuiseal le "chuig" | -nál/nél | barátnál (ag cara) |
| Tabharthach/tuiseal le "suas ar" | -ra/re | barátra (ar chara ) |
| Tabharthach/tuiseal le "anuas ó" | -ról/ről | barátról (faoi chara ) |
| Tabharthach/tuiseal le "isteach i" | -ba/be | barátba (isteach i gcara) |
| Tabharthach/tuiseal le "amach as" | -ból/ből | barátból (amach as cara) |
| Tabharthach/tuiseal le "go dtí in aice le" | -hoz/hez/höz | baráthoz (chuig cara) |
| Ochslaíoch | -tól/től | baráttól (ó chara) |
| Tabharthach/tuiseal le "go" | -ig | barátig (ionsar chara) |
| Tuiseal "ina cháilíocht mar" | -ként | barátként (ar nós carad) |
| Tuiseal "ina cháilíocht mar" foirmiúil | -ul/ül | barátul (mar chara ) |
Is féidir le hainmfhocail Ungáirise suas le 1000 foirm éagsúil a bheith acu! Tá réamhfhocail san Ungáiris freisin, amhail előtt 'os comhair', mögött 'taobh thiar de': a ház mögött 'ar chúl an tí'.
Mar sin, cuireann na tuisil áitreabhacha (agus iarfhocail) an tionscnaimh, an áit agus an treo in iúl, mar atá san Fhionlainnis:
| Cad as | Cén áit | Cén treo |
|---|---|---|
|
házból
(teacht) ón teach
|
házban
(bheith) sa teach
|
házba
(dul) isteach sa teach
|
|
ház mögül
(teacht) ó laistiar den teach
|
ház mögött
(bheith) laistiar den teach
|
ház mögé
(dul) laistiar den teach
|
Déanmhas focal agus foclóir
Tá déanmhas focal san Ungáiris táirgiúil. Is féidir an iarmhír -ság/ség a úsáid i gcónaí chun teibíocht a chur in iúl, mar atá i jóság agus szépség. Is furasta briathra nua a dhéanamh ó ainmfhocal leis an iarmhír -z nó -l:
- számítógép (ríomhaire) → számítógépez(ik) (bheith ag obair/ag súgradh le ríomhaire)
- Idirlíon → internetez (an t-Idirlíon a úsáid)
- blag → blogol (blag a scríobh)
Tá {cumascadh an-choitianta san Ungáiris (dá bhrí sin, tá go leor focal an-fhada), mar shampla:
-
állatkert ainmhí + garraí 'garraí na n-ainmhithe'
-
kávéfőző caife + cócaireán 'síothlán caife'
Tá an focal tan ('staidéar, tráchtas') ina bhunús do go leor focal eile:
-
tanár múinteoir
-
tanít múin
-
tanul foghlaim
-
tanuló dalta, foghlaimeoir
-
tanulékony éirimiúil
-
tanulatlan gan oideachas
-
megtanulható sofhoghlamtha
-
tanulmány staidéar
-
nyelvtan staidéar teanga (gramadach)
-
hangtan staidéar fuaimeanna (foghraíocht)
-
számtan staidéar uimhreacha (uimhríocht)
-
állattan staidéar ainmhithe (zó-eolaíocht)
-
növénytan staidéar plandaí (luibheolaíocht)
-
géptan staidéar meaisíní (meicnic)
-
hittan staidéar creidimh (teagasc reiligiúnach)
-
tankönyv leabhar staidéir, (téacsleabhar)
Díorthuithe an bhriathair ad ('tabhair ") de réir réimíreanna briathair, léiríonn siad raon feidhme an athraithe brí:
-
átad tabhair ar láimh
-
bead tabhair isteach
-
belead (mindent) cuir (gach rud) isteach ann
-
elad díol
-
előad tíolaic, feidhmigh, taispeáin
-
felad tabhair suas
-
hátraad tabhair ar ais
-
hozzáad cuir le
-
idead tabhair
-
kiad foilsigh
-
lead tabhair anuas, téigh thart, seachaid
-
odaad tabhair
-
összead coimrigh
-
ráad gléas
-
továbbad téigh thart
-
túlad vmin rud éigin a chur díot
Níl aon inscne gramadaí san Ungáiris, níl forainmneacha ar leith, fiú, do sí agus sé, níl ach ceann amháin ő, agus ní úsáidtear é ach chun béim a chur. Is féidir go leor leathanach in úrscéal a léamh gan gnéas na ndaoine dá dtagraítear a bheith ar eolas agat.
Tá tábhacht le haois i gcaidrimh an teaghlaigh, tá focail shimplí ar dheirfiúr níos óige húg agus deirfiúr níos sine nővér, ach gan aon fhocal simplí ar dheirfiúr. Is ionann cás do dheartháir agus ní mór don chainteoir an aois choibhneasta a shonrú le öcs nó bátya.
Baill bheatha a bhíonn ann i bpéirí, úsáidtear an uimhir uatha leo:
Szép szeme van
Is ionann súil álainn + Ps3 agus
Tá súile áille aici/aige.
Níl aon difríocht idir crann agus adhmad, fa atá orthu araon, idir craicinn agus leathar, bőr atá ar an dá cheann.
Focail théamacha
Seanfhocail agus nathanna traidisiúnta atá greannmhar nó corr
