Béarla

English language

Líon na gcainteoirí dúchais

360 milliún, thart ar 70 milliún san Eoraip

Teanga oifigiúil i

54 thír, m.sh. An Eoraip: An Ríocht Aontaithe (60 milliún), Éire (4.5 milliún). An Domhan: Na Stáit Aontaithe (267 milliún), Ceanada (25 milliún), an Astráil (18 milliún), an Nua-Shéalainn (4 milliún). Úsáidtear an Béarla freisin in iar-choilíneachtaí na Breataine nó Mheiriceá mar theanga oifigiúil don riarachán poiblí, oideachas nó gnó cé go labhraíonn formhór na ndaoine teangacha eile ina saol príobháideach. Áirítear ar na tíortha sin an India (125 mhilliún cainteoir) agus an Phacastáin (88 milliún cainteoir).

Teanga diaspóra

An Spáinn agus an Fhrainc (thart ar 3 mhilliún san iomlán), sliocht na mBriotanach arb eol dóibh a sinsir sa Chomhlathas Briotanach

Aibítir
26litreacha

Tuisil gramadaí
0

Cód teanga
en, eng

Saintréitheacht theangeolaíoch
aonraíoch , SVO

Fine teangacha
Ind-Eorpach, Gearmánach, Iar-Ghearmáinic

Líon na gcanúintí
Thart ar 30 i Sasana, ~ 10 sa chuid eile den Ríocht Aontaithe, thart ar 20 in Éirinn agus sna hoileáin bheaga, thart ar 50 sna Stáit Aontaithe, thart ar 10 i gCeanada, thart ar 15 san Astráil agus sa Nua-Shéalainn, 10 san India, agus cúpla dosaen eile i gcríocha thar lear éagsúla agus tíortha an Chomhlathais Bhriotanaigh.

An focal is sia

antidisestablishmentarianism

gluaiseacht pholaitiúil i Sasana a bhí i gcoinne stádas dlí Eaglais Shasana mar eaglais an stáit a bhaint di

uncharacteristically

go neamhshaintréitheach

Focal nó abairt aisteach

ultrarevolutianaries

gach guta faoi dhó go cruinn

sequoia

5 ghuta éagsúla i seacht litir

strengthlessnesses

18 litir agus gan ach guta de chineál amháin

rhythms

7 litir gan aon cheann de na 5 ghuta

Stair

Tá stair an Bhéarla fite fuaite le hidirghníomhú le teangacha eile. I rith na gcéadta bliain bhí an Béarla faoi thionchar mór ó roinnt teangacha.

Bhí an Sean-Bhéarla faoi thionchar na dteangacha Ceilteacha agus na Laidine a bhí á labhairt nuair a thosaigh pobail Ghearmánacha ar dtús ag teacht go hoileán na Breataine Móire agus ansin faoi thionchar na Sean-Ioruaise, teanga na n-ionróirí Lochlannacha. Bhí an Meán-Bhéarla faoi thionchar na Fraincise Normannaí agus ansin na Fraincise Caighdeánaí.

Mar thoradh ar an idirghníomhaíocht sin, saibhríodh foclóir an Bhéarla le focail ó go leor teangacha, go háirithe ón Laidin agus ón bhFraincis. As an bhFraincis, ar ndóigh, na téarmaí feola, ach choinnigh na feirmeoirí a gcuid focal Gearmáinice do na hainmhithe féin. Mar sin, tá péirí cosúil le cow/ox (bó) vs. beef (mairteoil) nó {i} nó deer (fia) vs venison(fiafheoil). Ar chúiseanna ná tuigtear go hiomlán chaill an Béarla formhór na bhfoirceann infhillte a bhíodh sa Sean-Bhéarla.

Gramadach

Tá dhá bhunmhúnla de ghramadach an Bhéarla. An gramadach traidisiúnta a mhúintear (nó ná múintear) do chainteoirí dúchais, atá an-difriúil ón gceann a mhúintear dóibh siúd atá ag foghlaim Béarla mar an dara teanga.

Sa ghramadach thraidisiúnta do chainteoirí dúchais tá a lán rialacha ná leanann aon chainteoir dúchais, fiú amháin na daoine is oilte,go comhsheasmhach. Ina measc seo tá

Gan It's me a rá, toisc gur 'me' an tuiseal áinsíoch.
Gan abairt a thosú leis an bhfocal hopefully mar ciallaíonn sé "ar bhealach dóchasach".
Gan abairtí a chríochnú le réamhfhocail toisc gur cheart do réamhfhocal a bheith roimh an ainmfhocal.

Córas scríbhneoireachta

Scríobhtar an Béarla in aibítir atá bunaithe ar an Laidin ina bhfuil 26 litir agus uaschama. Tá litriú an Bhéarla casta agus níl ach gaol indíreach idir an focal labhartha agus an focal scríofa. Tá a lán rialacha ginearálta ach tá go leor eisceachtaí orthu go léir.

Ciallaíonn sé sin go léir go gcaitheann Béarlóirí a lán ama ar scoil ag foghlaim conas focail a litriú i gceart. Dá bhrí sin bíonn cleachtadh ag Béarlóirí focail a litriú amach os ard, agus bíonn taithí acu air sin. Mar sin, is tábhachtach go mbeadh ainmneacha na litreacha ar eolas ag duine.

A a
ɛı
B b
bi:
C c
si:
D d
di:
E e
i:
F f
ɛf
G g
ʤi:
H h
ɛiʧ
I i
aı
J j
ʤɛı
K k
kɛı
L l
ɛl
M m
ɛm
N n
ɛn
O o
o
P p
pi:
Q q
kju:
R r
ar
S s
ɛs
T t
ti:
U u
ju:
V v
vi:
W w
'dʌbəlju
X x
ɛks
Y y
waı
Z z
zi:, zɛd
'
ə'pastrəfi

Tá dhá ainm ag an litir z. An t-ainm [zi:] a úsáidtear i gcónaí i mBéarla Mheiriceá ach úsáidtear an dá ainm i gcineálacha eile.

Ar bhealach, is litir an-tábhachtach an lánstad i mBéarla, go háirithe i mBéarla Mheiriceá, toisc go gcuireann go leor daoine - agus beagnach gach nuachtán nó iris - trí lánstad, ar a dtugtar focalbhá, in ionad eascainí, mar shampla What the ...? or What the f...?, what a ...ing idiot!

Cineálacha neamhdhúchais

San Eoraip, úsáidtear an Béarla go minic mar lingua franca (cé nach lingua franca é, ar ndóigh) i gcumarsáid thras-teanga, ach is beag úsáid a bhaintear as sa rialtas áitiúil nó san oideachas (seachas gur ábhar éigeantach ar scoil é). Is éagsúil na cineálacha Béarla neamh-dhúchasacha seo ar chuid mhaith bealaí ó chineálacha dúchasacha agus tá roinnt gnéithe atá tábhachtach i gcineálacha dúchais ach ná húsáidtear sa chineál neamhdhúchasach. Uaireanta ní honann úsáid na n-aimsirí nó úsáid na n-alt, nó cuid den stór focal, fiú. Bíonn roinnt daoine ag tuairimíocht go bhféadfadh caighdeán neamhdhúchasach Eorpach teacht ar an saol, caighdeán a bheadh éagsúil ó úsáid na gcainteoirí dúchais, agus a mbeadh ar na cainteoirí dúchais é a fhoghlaim (ach ní mhíníonn siad conas a d'fhéadfadh sé sin tarlú, nó conas a ghlacfadh Béárlóirí dúchais lena leithéid).

Fuaimeanna (Foghraíocht)

Gutaí

Níl aon chóras amháin gutaí i mBéarla. Ina ionad sin tá roinnt córas éagsúil atá difriúil de réir ceantair, aicme nó tosca eile agus bíonn forluí eatarthu. Ní hamháin go bhfuil an fardal gutaí ag brath ar na tosca sin ach ní hionann dáileadh na ngutaí ó chanúint go chéile ionas go bhfuaimnítear {pasta, mar shampla, mar ['pastə] i roinnt canúintí agus mar ['pæstə] i gcanúintí eile.

Seo iad fardail gutaí na bhfuaimnithe caighdeánacha sa Ríocht Aontaithe agus sna Stáit Aontaithe faoi seach.

An Ríocht Aontaithe (Fuaimniú Faighte, nó Received pronunciation)

Litrithe coitianta	AFI (Aibítir Idirnáisiúnta Foghraíochta)	Sampla	AFI (Aibítir Idirnáisiúnta Foghraíochta)	Aistriúchán
ee, ea, e-e	i	bead	bi:d	coirnín
i	ı	bid	bıd	imthairg
e	e	bed	bed	leaba
a	æ	bad	bæd	olc, droch-
u-	ʌ	bun	bʌn	borróg
ur, er	ɜ	burn	bɜ:n	dóigh
u, oo, ue	u	suit	su:t	culaith
oo, ou	ʊ	soot	sʊt	súiche
au, augh, ough	o	caught	ko:t	rug ar
o-	ɒ	cot	kɒt	cliabhán
a, ar-	a:	cart	ka:t	trucail
gan bhéim
-a, -er	ə	speaker	'spi:kə	cainteoir
Défhoghair
ay, ai-, a-e	eı	bay	beı	bá
i, i-e, igh, uy, -y	aı	buy	baı	ceannaigh
oy, oi-	oı	boy	boı	buachaill
uoy, ooey	uı	buoy	buı	bulla
ow, ou-	aʊ	bow	baʊ	umhlaigh
o, o-e, oe, oa-	oʊ	bow	boʊ	bogha

Meiriceánais chaighdeánach

Litrithe coitianta	AFI (Aibítir Idirnáisiúnta Foghraíochta)	Sampla	AFI (Aibítir Idirnáisiúnta Foghraíochta)	Aistriúchán
ee, ea, e-e	i	bead	bid	coirnín
i	ı	bid	bıd	imthairg
e	e	bed	bed	leaba
a	æ	bad	bæd	olc, droch-
u-	ʌ	bun	bʌn	borróg
ur, er	ɝ	burn	bɝn	dóigh
u, oo, ue	u	suit	sut	culaith
oo, ou	ʊ	soot	sʊt	súiche
au, augh, ough	ɔ *	caught	kɔt	rug ar
o-	a *	cot	kat	cliabhán
gan bhéim
-a, -e-	ə	Donna	'danə	Donna (ainm)
-a, -e-	ɚ	Donner	'danɚ	Donner (ainm)
Défhoghair
ay, ai-, a-e	eı	bay	beı	bá
i, i-e, igh, uy, -y	aı	buy	baı	ceannaigh
oy, oi-	oı	boy	bɔı	buachaill
uoy, ooey	uı	buoy	buı	bulla
ow, ou-	aʊ	bow	baʊ	umhlaigh
o, o-e, oe, oa-	oʊ	bow	bɔʊ	bogha

*Níl dhéanann go leor Meiriceánach idirdhealú idir an dá cheann seo ach amháin roimh leathghuta nó /r/.

Teangaipéid