Beartas teanga

Is iomaí sochaí ina labhraítear breis is teanga amháin nó cineál teanga . Tá sochaithe den sórt sin ilteangach agus bíonn orthu roghanna a dhéanamh maidir le beartas teanga , sin sraith beart i bhfabhar nó i gcoinne úsáid teangacha ar leith. Is iomaí tír a úsáideann beartais teanga chun teanga oifigiúil amháin a chur chun cinn mar an teanga náisiúnta , agus na teangacha eile a bhíonn thíos leis. Féachann tíortha eile le teangacha réigiúnacha agus eitneacha a chosaint agus a chur chun cinn. Roghnaíonn roinnt tíortha a múnla ilteangach {/ b}, amhail an Eilvéis agus a ceithre theanga oifigiúla nó Ceanada agus Fraincis agus Béarla aici. Spreagann an beartas teanga sin {dátheangachas ag an leibhéal institiúideach agus ag leibhéal an duine aonair araon.

Teangacha náisiúnta agus teangacha mionlaigh

Nuair a dhéantar teanga náisiúnta de theanga amháin, meastar na teangacha eile a bheith ina dteangacha mionlaigh. Cothaíonn roinnt beartas teanga teangacha mionlaigh le reachtaíocht náisiúnta nó idirnáisiúnta. Tacaíonn beartais eile le hidirdhealú teanga agus coisceann siad cearta teanga chun úsáid na dteangacha mionlaigh a theorannú nó fiú a chosc. Tá roinnt mionlach ina leathnuithe ar chríocha teanga ó thíortha comharsanachta (cosúil leis na Slóivéiniseoirí nó na Gearmáiniseoirí i dTuaisceart na hIodáile), nó mar thoradh ar inimirce (na hAlbánaiseoirí agus na Cróitiseoirí i nDeisceart na hIodáile, na pobail Romacha i ngach áit) nó imeachtaí stairiúla (amhail díbirt na nGiúdach nó coilíniú na Rómhánach sna Balcáin: na Vlachaigh, na hAromúinigh).

Mionlaigh ina dtíortha féin

Cineál eile mionlaigh teanga dhúchasaigh is ea Friúiligh agus Laidínigh na hIodáile, a labhraíonn teangacha atá difriúil ón Iodáilis, ach gur teangacha Rómánsacha iad, cosúil leis an Iodáilis féin. Is iomaí teanga Rómánsach atá san Iodáil, atá ar na tíortha is saibhre san Eoraip ó thaobh teangacha. I measc samplaí de {b /}theangacha dúchasacha den sórt sin tá Sairdínis, Piedmontais, Neapolaitis agus teangacha eile. D'fhorbair siadsan go neamhspleách ón Laidin ar an mbealach céanna leis an Iodáilis Tuscanach. Teangacha réigiúnacha {/ b} is ea iad, seachas canúintí den Iodáilis. Tá féiniúlacht shaintréitheach agus stairiúil ar leith acu ach níl siad aitheanta mar theangacha mionlaigh ar chúiseanna éagsúla, ceann acu nach mian lena gcuid cainteoirí aitheantas dá leithéid. Ach is toradh é sin, go páirteach ar a laghad, ar mhúnla {aonteangach an bheartais teanga a éilíonn gurb í an Iodáilis aon teanga an stáit.

Canúintí

Úsáideoirí teanga, ní labhraíonn siad teanga chaighdeánach i gcónaí, ach ina ionad sin úsáideann siad {canúint, sin cineál teanga atá réigiúnach nó atá bainteach le haicme, a bhfuil stór focal, foghraíocht nó gramadach beagán éagsúil aici. Féadfaidh siad freisin blas {/ b} a bheith acu, sin cineál den teanga chéanna a bhfuil fuaimniú éagsúil aige. Is féidir le blas mar théarma tagairt do bhlas canúna (a bhíonn éagsúil in áiteanna éagsúla) nó do bhlas den teanga chaighdeánach. Níl sa chaighdeán ach an chanúint a bhfuil an gradam shóisialta is airde aici, a forbraíodh go cúramach le haghaidh feidhmeanna arda sóisialta éagsúla den chumarsáid shóisialta: foirmiúil nó neamhfhoirmiúil; scríofa nó labhartha. Socraítear go sainráite coinbhinsiúin fuaimnithe, foclóra, gramadaí agus scríofa na teanga caighdeánaí mar ghnáthchleachtas a bhíonn éigeantach, a bheag nó a mhór, do na húsáideoirí go léir, ar a laghad sa chumarsáid fhoirmiúil. Léiríonn teanga go leor athruithe freisin de réir staid shóisialta na n-úsáideoirí. Ní hionann nós labhartha an lucht oibre agus teanga na huasaicme (sa chanúint agus sa teanga chaighdeánach araon). Fairis sin bíonn difríochtaí idir daoine óga agus daoine scothaosta, cainteoirí fireanna agus baineanna, nó grúpaí sóisialta eile. Úsáideann daoine óga agus pobail ghairmiúla cineál teanga speisialaithe amhail béarlagair na ndlíodóirí, na ndochtúirí nó na ngadaithe, teanga na sráide nó béarlagair na n-óg. Urlabhra aicme an téarma teicniúil don sórt sin teanga, sin cineál sóisialta teanga.

Obair bhaile mhaith a bheadh ann dráma Bernard Shaw {Pygmalion a léamh nó é a fheiceáil beo.